Són - 01.01.2010, Blaðsíða 79

THEKLA LEGGUR LAND UNDIR FÓT 79
– Das kommt das Schicksal – Roh und kalt
Fasst es des Freundes Zärtliche Gestalt
Und wirft ihn unter den Hufschlag seiner Pferde –
– Das ist das Los des Schönen auf der Erde!
Eyddu þá örlög
með ofríki
hörð og köld
hjartans gleði
og vin ástríkan
í val felldu.
– Slík eru forlög
hins fagra í heimi!
Móðurást
Víkur nú sögunni að því ljóði sem vafalítið tryggði hættinum sess í
íslenskri ljóðagerð, ljóðinu „Móðurást“ eftir Jónas Hallgrímsson.
Kvæðið birtist árið 1837 í Fjölni, og þá undir nafninu „Grikkur“.
Alþekkt er sagan af því hvernig „Móðurást“ varð til og verður hún
ekki rakin hér – nema á það bent að sr. Árni Helgason, stiftprófastur
í Görðum og ritstjóri Sunnanpóstsins, hafði ort ljóð (eða þýtt) út frá þeim
atburði í Noregi að ung förukona hafði orðið úti en börn hennar,
tvíburar, sem með henni voru, fundust heil á húfi. Kveðskapur Árna
fór fyrir brjóstið á Jónasi sem raunar var von. Þetta telst vart boðlegt
skáldi sem boðar nýjan smekk undir merkjum nýrrar fagurfræði:15
Tvíburar um háls móður hanga;
henni verður megn um að ganga,
fóta – kann ei framróa – árum,
frosnum særist þunn kinn af tárum.
Jónas yrkir kvæðið upp en hefur m.a. þetta að segja um tilraun Árna:
„Hann hefur ekki varað sig á að það mundi verða viðbjóðslegt og
styggja fegurðartilfinningu allra þeirra sem þess háttar tilfinning er
nokkur í …“16
Ljóst er að ljóð Jónasar ber nýjum smekk, nýrri skáldskaparstefnu,
vitni og „Móðurást“ telst til öndvegisljóða þjóðarinnar. Hægt er að velta
15 Sjá Jónas Hallgrímssonar (1989b:127).
16 Jónas Hallgrímsson (1989b:126).