Són - 01.01.2010, Blaðsíða 202

BENEDIKT HJARTARSON202
sviði bókmennta og lista. Við nánari athugun reynist írónían sem
tengist hinu fagurfræðilega yfirlýsingaformi í samtímanum eiga sér all-
nokkra hefð. Líkt og Janet Lyon, Ralf Grüttemeier, Martin Puchner og
aðrir fræðimenn hafa bent á, verða grundvallarbreytingar á bókmen-
ntagreininni um miðja tuttugustu öldina.79 Gagnrýni nýframúrstefnun-
nar á innbyggðar hugmyndafræðilegar forsendur manifestósins leiðir
síður til þess að tími þess líði undir lok en að tekið sé að vinna með hefð
þess á írónískan og gagnrýninn hátt. Manifestóinu er ekki kastað fyrir
róða, en í starf semi nýframúrstefnunnar má greina gagnrýna fjarlægð á
þá alræðis hyggju sem talin er vera samofin bókmenntagreininni. Upp
úr miðri tuttugustu öld verða manifestó framúrstefnunnar m.ö.o. að
írónískum tjáningarmiðli – í textunum brýst fram írónísk rödd sem
grefur undan hefðbundinni mælskufræðilegri virkni bókmenntagreinar-
innar.
Írónían sem hér er vísað til afmarkast ekki við form yfirlýsingar -
innar. Hún tekur til þeirrar stöðu sem öll framúrstefna í listsköpun
hefur þurft að takast á við frá og með eftirstríðsárunum og helgast af
gagnrýninni fjarlægð nýframúrstefnunnar á fagurfræðilegan útópisma
sögulegu framúrstefnunnar. Að halda áfram verkefni framúrstefn -
unnar felur í senn í sér samsömun við það verkefni og endurskoðun á
hugmyndafræðilegum forsendum þess. Til að varpa ljósi á það sem
hér hefur verið nefnt gagnrýnin írónía nýframúrstefnunnar er gagn-
legt að beina sjónum að inngangi Eiríks Arnar að textasafninu Af
ljóðum. Þar ræðir Eiríkur Örn um undirliggjandi þverstæður er hafi
komið fram í viðtökum á ljóðabók hans Nihil obstat árið 2003. Hann
bendir á hvernig flestir og í raun allir þeir ritdómar sem birtust hafi
gagnrýnt að „bókin væri of orðmörg, of kaotísk, of ringlandi, of mikil
blanda af gömlum framúrstefnum, of mikið „reykspólað“ í hringi og
svo framvegis“.80 Í framhaldinu fullyrðir hann að enginn ritdómar -
79 Sjá: Lyon. Manifestoes, s. 168–202; Ralf Grüttemeier. „Das Manifest ist tot – es lebe
das Manifest! Über die poetologische Dimension der Debatte um postmoderne
Manifeste“. Manifeste. Intentionalität, ritstj. H. van den Berg og R. Grüttemeier.
Amsterdam, Atlanta: Rodopi, 1998, s. 367–383; Martin Puchner. Poetry of the
Revolution. Marx, Manifestos and the Avant-Gardes. Princeton, Oxford: Princeton
University Press, 2006, s. 241–258.
80 Eiríkur Örn Norðdahl. „Formáli. Nokkrar sundurlausar hugsanir um ljóðlist“. Af
ljóðum, s. 4–21, hér s. 11. Eiríkur Örn virðist hér vísa sérstaklega til ritdóms Skafta
Þ. Halldórssonar, sem lýsir því m.a. yfir í niðurlagi sínu að hann vilji gjarnan sjá höf -
undinn „aka upp úr farvegi aldargamals módernisma í leit að einhverju nýju í stað
þess að spóla í hjólförum endurframleiddrar framúrstefnu“. (Skafti Þ. Hall dórs son.
„Í hjólförum endurframleiddrar framúrstefnu“. Morgunblaðið, 29. ágúst 2003, s. 24.)