Skáldskaparmál - 01.01.1992, Qupperneq 94

Skáldskaparmál - 01.01.1992, Qupperneq 94
92 Viðar Hreinsson „Sjálfsuppbygging" Grettis, eða sú sjálfsmynd sem hann mótar, er orðin að sjúklegri áráttu sem um leið er siðferðilega ótæk, í líki ofmetnaðar. Svipaður samleikur siðferðis og sálarflækju kemur víðar fyrir hjá öðrum persónum. Þorbjörn öxnamegin drepur Atla vegna afbrýðisemi, það er siðferðilega ótækt. Og Þorbjörn öngull, sem á margan hátt er hliðstæður nafna sínum, verður smátt og smátt æstari og sjúklegri í tilraunum sínum til að koma Gretti fyrir kattarnef. Það er örvænting hans sem fær hann til þess að leita liðsinnis fóstru sinnar. Við dráp Grettis er hann fullkomlega trylltur, sjúklegur og að því kominn að brotna saman. Eftir það hefur hann brotið allar brýr að baki sér og er orðinn siðferðilega gerspilltur, sem hann var ekki í byrjun. Sjálfsuppbygging Grettis er við heimkomuna orðin að eyðandi áráttu, þegar hann æðir um sveitir og slæst ýmist við friðsama bændur eða ofstopa- fulla ruglukolla til þess að reyna karlmennsku sína. Hér er sögumaður greinilega orðinn gagnrýninn í garð Grettis: „Þá gerðist ofsi Grettis svo mikill að honum þótti sér ekki ófært.“ (28. kafli, bls. 996) Afstaða sögu- manns er þar að auki írónísk, þegar Grettir kemst þrásinnis í spaugilegar aðstæður þar sem ofmetnaður hans er beinlínis hlægilegur. Hann er einn og einangraður í leit sinni að mannraunum, það undirstrikar hina siðferðilegu hlið sögunnar og boðar einsemd útlegðarinnar. Grettir er ekki tvíræður þegar hér er komið sögu, klofinn milli metnaðar og hlédrægni eins og áður, heldur hefur ofmetnaðurinn fullkomlega útrýmt hlédrægninni. Hann glottir ekki undirfurðulega, heldur leitar aðeins eftir mannraunum. Tvisvar er það sviðsett eftirminnilega á mjög sjónrænan hátt þegar Grettir er aleinn daglangt að rembast við að lyfta grjóti, setja styrk sínum sýnilega minnisvarða. Hann fer yfirleitt háðulega út úr leit sinni og tekst ekki að drepa svo mikið sem einn vesaling. Það er þessi leit sem leiðir Gretti loks í glímuna við Glám, þegar auga- steinarnir koma í staðinn fyrir Grettistökin. Hægt er að skoða Glám sem siðferðilegan refsivönd, álög hans stöðva þroska Grettis. Þannig ummyndar síðasta og stærsta hetjudáðin, í þessum hluta sögunnar, Gretti úr sagnahetju í lifandi goðsögn. Goðsögn í merkingunni miðlun á milli manns og náttúru, einkum hins yfirnáttúrlega.29 Goðsagnir setja fram skarpar andstæður, t.d. milli menningar og hinnar villtu náttúru, og miðla á milli hinna andstæðu skauta með verum sem bera í sér eðli beggja.30 Grettir verður tengiliður á milli menningar og náttúru, hann fer jafnt um mannheima sem hinn villta heim náttúrunnar, á hálendinu meðal jötna. Um leið verður Grettir goðsagnakenndur verjandi fólksins gagnvart náttúrunni, „honum var mjög lagið að koma af reimleikum eða afturgöngum“ (64. kafli, bls. 1055). Þegar 29 „Grettir er aðeins að hálfu mennskur - að hinu leytinu er hann vættur, hluti þeirrar mögnuðu náttúru sem hann hafðist við í, tröllsleg táknmynd íslensku öræfanna" segir Guðmundur Andri Thorsson í áðurnefndri grein í Skáldskaparmálum I. 30 Sbr. goðsagnakenningar Claude Lévi-Strauss.
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132
Qupperneq 133
Qupperneq 134
Qupperneq 135
Qupperneq 136
Qupperneq 137
Qupperneq 138
Qupperneq 139
Qupperneq 140
Qupperneq 141
Qupperneq 142
Qupperneq 143
Qupperneq 144
Qupperneq 145
Qupperneq 146
Qupperneq 147
Qupperneq 148
Qupperneq 149
Qupperneq 150
Qupperneq 151
Qupperneq 152
Qupperneq 153
Qupperneq 154
Qupperneq 155
Qupperneq 156
Qupperneq 157
Qupperneq 158
Qupperneq 159
Qupperneq 160
Qupperneq 161
Qupperneq 162
Qupperneq 163
Qupperneq 164
Qupperneq 165
Qupperneq 166
Qupperneq 167
Qupperneq 168
Qupperneq 169
Qupperneq 170
Qupperneq 171
Qupperneq 172
Qupperneq 173
Qupperneq 174
Qupperneq 175
Qupperneq 176
Qupperneq 177
Qupperneq 178
Qupperneq 179
Qupperneq 180
Qupperneq 181
Qupperneq 182
Qupperneq 183
Qupperneq 184
Qupperneq 185
Qupperneq 186
Qupperneq 187
Qupperneq 188
Qupperneq 189
Qupperneq 190
Qupperneq 191
Qupperneq 192
Qupperneq 193
Qupperneq 194
Qupperneq 195
Qupperneq 196
Qupperneq 197
Qupperneq 198
Qupperneq 199
Qupperneq 200
Qupperneq 201
Qupperneq 202
Qupperneq 203
Qupperneq 204
Qupperneq 205
Qupperneq 206
Qupperneq 207
Qupperneq 208
Qupperneq 209
Qupperneq 210
Qupperneq 211
Qupperneq 212
Qupperneq 213
Qupperneq 214
Qupperneq 215
Qupperneq 216
Qupperneq 217
Qupperneq 218
Qupperneq 219
Qupperneq 220
Qupperneq 221
Qupperneq 222
Qupperneq 223
Qupperneq 224
Qupperneq 225
Qupperneq 226
Qupperneq 227
Qupperneq 228
Qupperneq 229
Qupperneq 230
Qupperneq 231
Qupperneq 232
Qupperneq 233
Qupperneq 234
Qupperneq 235
Qupperneq 236
Qupperneq 237
Qupperneq 238
Qupperneq 239
Qupperneq 240
Qupperneq 241
Qupperneq 242
Qupperneq 243
Qupperneq 244
Qupperneq 245
Qupperneq 246
Qupperneq 247
Qupperneq 248
Qupperneq 249
Qupperneq 250
Qupperneq 251
Qupperneq 252
Qupperneq 253
Qupperneq 254
Qupperneq 255
Qupperneq 256
Qupperneq 257
Qupperneq 258
Qupperneq 259
Qupperneq 260
Qupperneq 261
Qupperneq 262
Qupperneq 263
Qupperneq 264
Qupperneq 265
Qupperneq 266
Qupperneq 267
Qupperneq 268
Qupperneq 269
Qupperneq 270
Qupperneq 271
Qupperneq 272
Qupperneq 273
Qupperneq 274
Qupperneq 275
Qupperneq 276
Qupperneq 277
Qupperneq 278
Qupperneq 279
Qupperneq 280
Qupperneq 281
Qupperneq 282
Qupperneq 283
Qupperneq 284
Qupperneq 285
Qupperneq 286
Qupperneq 287
Qupperneq 288
Qupperneq 289
Qupperneq 290
Qupperneq 291
Qupperneq 292
Qupperneq 293
Qupperneq 294
Qupperneq 295
Qupperneq 296
Qupperneq 297
Qupperneq 298
Qupperneq 299
Qupperneq 300
Qupperneq 301
Qupperneq 302
Qupperneq 303
Qupperneq 304
Qupperneq 305
Qupperneq 306
Qupperneq 307
Qupperneq 308

x

Skáldskaparmál

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Skáldskaparmál
https://timarit.is/publication/1141

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.