Skáldskaparmál - 01.01.1992, Page 118

116
Aðalgeir Kristjánsson
Hinn 17. júní 1221 sló í bardaga á Breiðabólstað í Fljótshlíð milli Lofts
biskupssonar á Skarði og Bjarnar Þorvaldssonar þar sem Björn var særður til
ólífis. Það gerðist með þeim hætti að Guðlaugur af Þingvelli hljóp fram ‘og
lagði til Bjarnar með spjóti því er þeir kölluðu Grásíðu og sögðu átt hafa
Gísla Súrsson. ... Guðlaugur sýndi honum spjótið og var feitin ofarlega á
spjótinu, á fjöðrinni. Þóttust þeir þá vita að það var banasár’.27
Vopn með sama nafni kemur aftur fyrir í frásögn Islendinga sögu af
Orlygsstaðabardaga þar sem segir frá vörn Sturlu Sighvatssonar: ‘Sturla
varðist með spjóti því er Grásíða hét, fornt og ekki vel stinnt málaspjót.
Hann lagði svo hart með því jafnan að menn féllu fyrir en spjótið lagðist og
brá hann því undir fót sér nokkurum sinnum’.28
Þessar frásagnir af Grásíðu hafa fengið fræðimönnum ýmislegt að hugsa.
Þeir eru nokkuð á einu máli um að hér muni vera um sama vopn að ræða.
Sturla Sighvatsson hafi verið að ögra Gissuri með því að beita fyrir sig sama
vopni og bróðir hans var veginn með. Aron Hjörleifsson fór líkt að þegar
hann notaði vopn og verjur Tuma bróður hans í Grímseyjarbardaga. í fyrri
tilvitnuninni er Grásíðu getið með þeim hætti að ætla má að menn hafi haft
fyrir sér óljósar sögusagnir um hver saga vopnsins var. Tæpast er goðgá að
geta sér þess til að einhverjum sem þekkti allar aðstæður hafi þá til hugar
komið að hér væri gott söguefni á ferð og farið að huga að þeim efnivið sem
nýta mætti í sögu af Gísla Súrssyni.
Upp úr 1960 komu fram á sjónarsviðið þrjár athuganir, hver annarri
óháðar, um að áhrifa gætti frá samtíma höfundar í Gísla sögu og höfundur
hafi sótt sér efnivið í atburði sem hann þekkti og notað við að skapa
atburðarás sögunnar. Prófessor Peter Foote varð fyrstur til að benda á
hliðstæður í Gísla sögu þar sem segir frá útlegð Gísla og frásögum af útlegð
Arons Hjörleifssonar auk fleiri atriða.29 Sá sem þetta ritar þekkti ekki þessa
ritgerð þegar hann birti ritgerð í Skírni tveimur árum síðar sem bar heitið
Gísla saga og samtíð höfundar.30 Þar var bent á hliðstæða atburði sem þær
nöfnur Þórdís Súrsdóttir og Þórdís Snorradóttur fengu að reyna og áþekk
efnisatriði og atburðafléttur í frásögnum af útlegð Gísla og Arons. Má þar
fyrst nefna fóstbræðralag sem ekki komst á annars vegar og vinslit
fóstbræðra - Arons og Sturlu í Hítardal. Síðan koma hliðstæðurnar hver af
27 Sturlunga I, 267.
28 Sturlunga I, 420-21.
29 The Saga of Gisli with Notes and Essay on the Saga of Gisli by Peter Foote (Toronto,
1963), 130-33.
30 Fyrir tæpum 40 árum veitti eg því athygli að áþekk efnisatriði mátti sjá í því sem Gísla
saga greinir frá ástalífi Þórdísar Súrsdóttur áður en hún fluttist til Islands og dreif á
daga Þórdísar Snorradóttur frá því að hún bjargast úr brennunni á Gillastöðum og þar
til Oddur Álason var veginn. Athuganirnar þóttu mér ekki svo veigamiklar að ástæða
væri til að láta þær koma almenningi fyrir sjónir. Áratug síðar talaðist svo milli mín og
ritstjóra Skírnis að eg dustaði rykið af þessum athugunum og freistaði þess að gera
þessu efni frekari skil. Afraksturinn varð ofannefnd grein.