Skáldskaparmál - 01.01.1992, Side 121

Var Sturla Bárðarson höfundnr Gísla sögu
119
Hrafns sögu má berlega ráða að Hrafn hefir þótt skorta raunsæi í viðureign
sinni við Þorvald og það hafi skapað honum aldurtila.
Tæplega getur það kallast goðgá að ætla að kynni Sturlu Bárðarsonar við
Hrafn og Guðmund biskup Arason hafi sett mark sitt á hann og hann litið
upp til beggja eins og ungra manna er háttur sem kynnast mikilhæfum
mönnum og miklum trúboðum.
Sturla Þórðarson sá ekki ástæðu til að eyða orðum að því menningarundri
sem gerðist á Islandi í ritun konunga sagna og Islendinga sagna þegar hann
skráði atburði samtíðar sinnar. Því vitum við það eitt um vist Sturlu Bárðar-
sonar í Reykholti að hann blés að þeim glóðum sem urðu Þorvaldi
Vatnsfirðingi að fjörtjóni þá yfir lauk og á eftir fylgdi fall sona hans. Einnig
sjáum við hann sitja að jóladrykkju og standa vörð á tréfæti sínum við
Snorralaug meðan höfðinginn í Reykholti situr í henni og miklast yfir völd-
um sínum. Síðasti boðskapur Sturlu Bárðarsonar, sem geymst hefir, var að
‘ójafnaður gefst jafnan illa’. Hann er varðveittur í einni braglínu og einu orði
betur og sýnir okkur lífsviðhorf manns sem kominn er á efri ár og hefir lifað
á viðsjárverðri öld þar sem svik og óhöpp haldast í hendur.
Erfitt er að svara þeirri spurningu hvers vegna Sturla Bárðarson dvaldist í
Reykholti á efri árum eftir að hann var orðinn fatlaður og lítt fær til margra
starfa. Var það einungis vegna frændsemi við Snorra eða hafði hann einhver
sérstök not af honum? Vitað er að Snorri hafði Styrmi fróða Kárason hjá sér
í Reykholti. Hann var höfundur einnar gerðar Landnámu og þess hefir verið
til getið að fleiri rit séu frá hans hendi. Sturla Bárðarson hafði alla menntun
og þekkingu til ritstarfa, en við vitum ekki hvort hann hneigðist til slíkra
starfa. Skáldskaparhneigðin gefur samt fremur vísbendingu í þá átt. Snorri
hefir örugglega getað fengið þeim ærinn starfa sem kunnu til verka við
handritagerð og allt sem til þurfti til að setja saman bækur þær í Reykholti
sem talað er um í Islendinga sögu.
Gísla saga er sagan um fallvaltleik alls veraldargengis. Þar er skýrt dregið
fram hvernig mannlegur breyskleiki bruggar mönnum banaráð svo sem
lausmælgi, léttúð og tryggðrof. I kjölfarið fylgja blóðhefndir frá einum
ættlið til annars. Samtíð Sturlu Bárðarsonar var blóði drifinn af þessum
sökum. Hann var þar bæði þátttakandi og áhorfandi. Sú atburðarás sem
rakin var hér að framan var honum kunn, sumpart vegna þess að hann var
þar með í leik, sumpart vegna hins að þar bárust á banaspjót nánir vinir hans
og frændur. Hann hafði því allar forsendur til að nýta þann efnivið sem bent
hefir verið á að höfundur Gísla sögu gæti hafa notfært sér við gerð sögunnar.
Rétt er að minnast þess að fleiri kunnu að halda á fjöðurstaf og þekktu til
mála en Sturla Bárðarson einn. Samt verður að geta atburða og einkenna sem
hann þekkti flestum betur af sögusögnum og eigin reynd og eiga sér
hliðstæðu í Gísla sögu. I ætt Sturlu Bárðarsonar eru þrír menn sem heita Ari
eins og í Gísla sögu. Það eru Ari Másson, Ari af Reykjanesi og Ari Þorgeirs-
son. í þeim hluta Gísla sögu sem gerist út í Noregi koma fyrir sömu kvenna-