Skáldskaparmál - 01.01.1992, Side 130

128
Guðrún Ingólfsdóttir
vorum verður gripum til að verja að kaupa málnytu. En mér þykir illt að láta
risnu mína. En nú ætla eg fátt ganga fé á fótum en eigi skorta jarðir eftir.
(íslendinga sögur I 1985:723)
í samræmi við það sem haft var eftir Shulamith Shahar hér á undan skiptir
höfuðmáli að Gróa er barnlaus. Hún er eyland í samfélagi karlanna sem
engum þeirra tekst að nema og enginn getur gert kröfur á hendur henni þar
eð hún hefur áður uppfyllt „skyldur" sínar um hjúskap. Enginn karl hefur
tekist á hendur leiðangur til að sækja hana og gullið í heim ævintýra líkt og
Droplaugu. Hún er sjálf handhafi auðæfanna þegar hún kemur til Islands.8
Ekki má hins vegar gleymast að Droplaug á einnig rætur í fjarlægum heimi.
Þegar hún verður ekkja og annar maður biður hennar krefst hún þess að
halda því sjálfstæði sem hún hefur öðlast. í búskap Hallsteins og Droplaugar
tekur hún: „... við búinu og allri umsjá bæði fyrir utan stokk og innan og
þvílíka risnu sem hún var vön“ (Islendinga sögur 1 1985:724), þ.e. hefur fullt
forræði á búi líkt og hún byggi ein og fjármunum þeirra hjóna virðist hún
geta ráðstafað að vild sinni. Engin gift kona í íslendinga sögum hefur viðlíka
völd og Droplaug í sínu hjónabandi.9 Það að höfundur tíundar að Droplaug
hafi umsjá „bæði fyrir utan stokk og innan“ gefur raunar vísbendingu um
verkaskiptingu karla og kvenna á búi eins og lög gera ráð fyrir, en sýnir
einnig að hlutverk kvenna í Islendinga sögum og áhrif eru ekki ætíð bundin
við störf innan stokks.10
í Fljótsdæla sögu stendur veldi Droplaugar og Gróu föstum fótum í
búskap þeirra. Lýsingar á búskap Gróu skipuðu henni með höfðingjum eða
bestu bændum væri hún karlmaður:
Gróa sýndi brátt af sér mikla risnu og tók mikla vinsæld. ... Hún hafði eigi lengi
búið áður hún ól þann grip með fé sínu er henni þótti betri en önnur eiga sín
jafnmikil. Það var hestur er hún kallaði Inni-Krák ... Svo mikill fégróður hljóp
að Gróu að Eyvindará að nálega þóttu tvö höfuð á hverju kvikindi. (Islendinga
sögurl 1985:687)"
8 Sama gildir um Unni djúpúðgu, Esju og Geirríði.
9 Þegar Guðrún Ósvífursdóttir giftist Þorvaldi ræður hún raunar fyrir fé þeirra:
Síðan var Guðrún föstnuð Þorvaldi og réð Ósvífur einn máldaga og svo var
skilt að Guðrún skyldi ein ráða fyrir fé þeirra þegar er þau koma í eina rekkju
og eiga alls helming hvort er samfarar þeirra væru lengri eða skemmri.
(Islendinga sögurll 1986:1582)
10 Orðið búráö kemur þrisvar fyrir í Islendinga sögum og eru öll dæmin úr Njálu. Búráð
er einungis haft um konur og er orðalagið ætíð hið sama: „taka við búráðum".
Aðeins eitt dæmi er hins vegar um orðið búsforráð úr Grettis sögu, og á við karlmann
(í Sturlungu er eitt dæmi um búsforráð og er þar notað um gifta konu, en ekkert dæmi
um búráð). Orðin búráð og búsforráð virðast sömu merkingar. Erfitt er þó að
fullyrða um það, þar eð dæmin eru ekki fleiri. Svipaða sögu er að segja af orðunum
forráð/forríeði (á/fyrir búi/jörðum) en þau eru bæði höfð um konur og karla og fela
(eins og búráð og búsforráð) ýmist í sér stjórn á daglegum rekstri eða umráð og
yfirstjórn á búi.
11 Þetta minnir um margt á lýsinguna á Hrafnkeli Freysgoða í samnefndri sögu.