Skáldskaparmál - 01.01.1992, Blaðsíða 131

Að utan
129
Droplaug er hins vegar talin mestur skörungur í hópi ekkna úr
ættarsamfélaginu. Tveir lágstéttarmenn fara í sögunni í óvenjulegan mann-
jöfnuð. Búskapur Droplaugar er þar borinn saman við búskap ekkils að
nafni Þórir, og er þetta sennilega eina tilvikið í íslendinga sögum, um að karli
og konu sé jafnað saman. Droplaug er að vísu sögð: „skörungur ... með
konum sem Þórir með körlurn", en hitt stendur eftir að samanburður
kynjanna er hér lykilatriði:
Þá tók Þorgrímur til orða og mælti: „Oft mun að því koma að vér megum vel
við una að vér höfum oss betur fengið húsbóndans en flestir aðrir. Munum vér
og þess mega vilnast að hvergi mun slíkt að ganga sem hér í Mýnesi. Eða hvar
vitið þér húsfreyju þá er yður þyki honum fullkosta og jafnvel hafi haldið risnu
eftir sinn bónda sem hann eftir sína húsfreyju?“ ...
Sá húskarl svarar honum er sat öðrumegin elds ...: „... Veit eg þá konu er það
munu allir mæla að hún muni skörungur vera með konum sem Þórir með
körlum og eigi minni rausn haldið eftir sinn bónda en Þórir eftir sína húsfreyju
og má eg segja hvar hún situr. Farðu heiman vestur yfir Lagarfljót og upp á
Arneiðarstaði. Þar býr sú kona er Droplaug heitir. Hana vitum vér best hafa
setið eftir sinn bónda. Mun víðara mega til taka því að enginn mun hennar maki
finnast á voru landi,“ sagði húskarl, „og þó víðara sé.“ (Islendinga sögur I
1985:689-90)
Þó mannjöfnuðurinn byrji með tilvísun í hjónabandsmarkaðinn: „...
hvar vitið þér húsfreyju þá er yður þyki honum fullkosta“ er Þórir ekki á
biðilsbuxunum eftir Droplaugu. Styrinn stendur um það hvort þeirra er betri
(hús)bóndi. I anda hins kvenlega viðhorfs Fljótsdæla sögu fela lokaorð
húskarls í sér ákúru um að samanburðurinn sé Þóri bónda síst í hag.
Athyglisvert er hve margar konur hafa forræði á búi í Fljótsdæla sögu, og
draga bæirnir margir nafn af þeim sem þar ráða ríkjum: Þorgerður á
Þorgerðarstöðum og Þuríður á Þuríðarstöðum. Þegar Droplaug og
Þorvaldur hefja búskap í upphafi sögunnar skiptir Droplaug sér ekki af
ráðum. Það kemur í hlut móður hennar að taka „við búi fyrir innan stokk og
allri umsjá.“ (Islendinga sögur 1 1985:685). Við það tækifæri er nafni bæjarins
snúið og kallað á Arneiðarstöðum. Slíkar nafngiftir veita e.t.v. einhverja
innsýn í hugmyndir höfundar um völd og vegsemd kvennanna sem þar
búa.12
Hér hefur einungis verið fjallað um ekkjur (þ.e. Gróu og Droplaugu), en
samkvæmt Grágás nutu þær ríkari lagalegra réttinda en aðrar konur (sbr. hér
að framan). En höfundur Fljótsdælu lætur ekki þar við sitja. I fyrri hluta
sögunnar fjallar hann um ekkjur en í þeim seinni fá tvær giftar skörungs-
konur töluvert rúm, þær Þórdís todda og Guðrún Ósvífursdóttir. Á vissan
12 í grein sinni „Kenningin um fornt kvenfrelsi á íslandi" gagnrýnir Gunnar Karlsson
hugmyndir um það að staðanöfn (-staðir) með kvenmannsnafn að fyrri lið séu
heimildir um kvennaveldi, en slík staðanöfn eru algengari á íslandi en í Noregi.
(Gunnar Karlsson 1986:52)