Skáldskaparmál - 01.01.1992, Síða 185

Sturlungasaga - Textar og rannsóknir
183
formálinn, Geirmundar þáttur og lokakaflarnir (Sturlu þáttur) væru verk
safnandans (Guðbrandur Vigfússon 1878: c-cvi, cviii-cx).
í ritgerðinni Um Sturlungu sýndi Björn M. Ólsen fram á að Sturla hefði
hvorki skrifað Þórðar sögu kakala né Þorgils sögu skarða. Þá áleit hann að
Islendinga saga endaði þar sem Þórðar saga kakala hæfist árið 1242. Færði
hann rök fyrir því að þaðan frá og til loka hefði Sturlunga upphaflega verið
sett saman úr þremur sögum: Þórðar sögu kakala, Gissurar sögu og
Skagfirðinga og Svínfellinga sögu. Björn hélt því einnig fram að hlutar
Gissurar sögu hefðu verið felldir inn í Islendinga sögu í safninu. Rök hans
fyrir því að til hefði verið sérstök saga um Gissur Þorvaldsson og Skag-
firðinga voru ferns konar: a) að frásagnir um Gissur væru stundum svo hlið-
hollar honum að þær gætu ekki verið eftir Sturlu, fyrrum óvin hans; b) að oft
væri sagt frá Gissuri og atvikum í Skagafirði nákvæmar en þekking Sturlu
hefði leyft; c) að Haukdœla þáttur væri ekki eftir Sturlu og yrði að skoða
hann sem upphaf sérstakrar sögu um Gissur; d) að upphaf Þórðar sögu
kakala bæri með sér að Islendinga saga hefði ekki náð lengra, Þórðar saga
hefði verið samin sem framhald hennar og því gætu frásagnir um Gissur eftir
1242 ekki verið úr íslendinga sögu (Björn M. Ólsen 1902; sjá einnig Pétur
Sigurðsson 1933-35: 13-14).
Finnur Jónsson féllst ekki á rök Björns fyrir því að til hafi verið sérstök
saga um Gissur Þorvaldsson og Skagfirðinga. Áleit hann að engin merki
sæjust um hana í samsteypunni. Þvert á móti sagði hann að Islendinga saga
hefði endað eftir 1260 (Finnur Jónsson 1923: 730-33).
Pétri Sigurðssyni þóttu rök Björns M. Ólsen ekki heldur sannfærandi
eins og kemur fram í ritgerð hans Um Islendinga sögu Sturlu Þórðarsonar.
Hann áleit að eigna mætti Sturlu þau sjónarmið sem kæmu fram í öllum
hlutum sögunnar og nákvæma frásögn hans um atvik í Skagafirði væri unnt
að rekja til heimildarmanna þar. Pétur sýndi enn fremur fram á að höfundur
Sturlungu hefði skrifað Haukdæla þátt og þátturinn stæði í engu sambandi
við sérstaka Gissurar sögu. Hann færði einnig rök fyrir því að Islendinga
sögu lyki árið 1255 enda væri eyða í frásögnina í Króksfjarðarbók frá því ári
til 1258. Eignaði Pétur höfundi Sturlungu frásögnina af atburðum áranna
1258 til 1262 (Pétur Sigurðsson 1933-35; einnig Pétur Sigurðsson 1928).
Jón Jóhannesson hélt á hinn bóginn fram þeirri skoðun í inngangi sínum
að Sturlungu útgáfunni frá 1946 að Islendinga saga hefði upphaflega náð
lengra en til ársins 1255. Hann skýrði eyðuna í frásögnina á árunum 1255 til
1258 þannig að Sturla hefði þekkt Þorgils sögu skarða. Vinnuaðferð Sturlu
hefði verið sú, sem Björn M. Ólsen lýsti, að bæta við þær veraldlegu sam-
tíðarsögur sem hann þekkti. En Björn áleit að Sturla hefði skrifað upphaflega
gerð formála Sturlungu við Islendinga sögu til skýringar á þessu. Islendinga
saga hefst 1183 og er skrifuð samkvæmt áliti Björns eins og framhald Sturlu
sögu. Sturla hafi einnig þekkt Guðmundar sögu dýra, Prestssögu, Hrafns sögu
og nokkrar aðrar sögur og fyrsti hluti Islendinga sögu hafi verið viðbót við