Skáldskaparmál - 01.01.1992, Síða 190

188
Úlfar Bragason
skrifað síðari hlutann. Peter Hallberg hefur þó andmælt þessari skoðun
og telur þáttinn allan verk höfundar Þorgils sögu skarða (Hallberg
1968: 97-104).
3. Jarteinasaga Guðmundar biskups sem var sett saman á fyrra helmingi
14. aldar (Hallvard Mageroy 1959: 22-26).
4. Arna saga biskups sem fjallar um ævi biskups fram á veturinn 1290-91
eins og hún er nú varðveitt. Árni biskup andaðist 1298 og mun síðasti
hluti sögu hans glataður. Hún er talin skrifuð snemma á 14. öld
(Þorleifur Hauksson 1972: civ-cvii).
Sturlunga sem sagnfræðibeimild
Á þessari öld hefur sú skoðun orðið ofan á meðal fræðimanna að
Islendingasögur séu skáldskapur og sagnfræðilegt gildi þeirra því takmarkað
(sjá Andersson 1964: 41-55; sbr. Jónas Kristjánsson 1986: 187). Hins vegar er
enn litið á Sturlungu sem sagnfræðirit og eina helstu heimildina um íslenska
sögu á 12. og 13. öld. Setja menn traust sitt á sögurnar í samsteypunni, ekki
síst Islendinga sögu, af því að þær muni ritaðar skömmu eftir að atburðirnir
áttu sér stað eftir heimildum samtíðarmanna eða sjónar- og heyrnarvottum.
Stundum hefur höfundurinn jafnvel komið við sögu eða orðið vitni að
atburðum (sjá t.d. Lúðvík Ingvarsson 1970: 28-29; Gunnar Karlsson 1975:
3-4; Byock 1988: 31-35; Jón Viðar Sigurðsson 1989: 13-14; sbr. Sveinbjörn
Rafnsson 1982: 124, neðanmálsgr. 8). Sumir fræðimenn hafa þó bent á tvíeðli
Sturlungu sem frásagnarheimildar. Annars vegar sé hún safn frásagna um
atburði sem átt hafa sér stað en hins vegar heimild um höfundana. Jón
Jóhannesson kvartaði undan því í inngangi sínum að Sturlungu að
höfundarnir hefðu haft meiri áhuga á einstaklingum en þjóðarsögunni og
saknaði þess að þeir hefðu sagt frekar frá friðsamlegum störfum:
stjórnháttum, atvinnuháttum, verslun, bókmenntaiðkun og daglegu lífi Qón
Jóhannesson 1946: xii-xiii). Hélt hann fram þeirri skoðun að sögur safnsins
væru ekki hlutlausar eins og margir hygðu heldur bæru vitni um skoðanir og
viðhorf höfunda sinna. Hann áleit einnig að sumar sagnanna hefðu verið
skrifaðar í öðrum tilgangi en sagnfræðilegum. Inngangur Jóns vitnar um þá
heimildarýni sem beitt hefur verið á Sturlungu á síðustu áratugum.
Margir fræðimenn hafa rannsakað hvernig fjallað er um ákveðnar
persónur í samsteypuritinu, þó sérstaklega í Islendinga sögu Sturlu Þórðar-
sonar, því að frásögn hans er talin framar öðrum hlutlæg og traust (sjá t.d.
Guðrún Ása Grímsdóttir 1988a: 27). Sigurður Nordal notaði íslendinga sögu
sem helstu heimild fyrir bók sinni um ævi og störf Snorra Sturlusonar
(Sigurður Nordal 1920). Síðar drógu bæði Árni Pálsson og Gunnar Bene-
diktsson frásögn Sturlu um Snorra í efa enda væri hún einhliða og neikvæð,
jafnvel fjandsamleg (Árni Pálsson 1947: 189-90; Gunnar Benediktsson 1957: