Skáldskaparmál - 01.01.1992, Qupperneq 192

190
Úlfar Bragason
M. Ólsen hafði þó álitið höfundinn mjög fróðan um sögu landsins, sér-
staklega hefði hann gert sér far um að skilja tímatal sagnanna sem hann tók í
samsteypurit sitt (Björn M. Ólsen 1902: 508; sjá einnig Pétur Sigurðsson
1933-35: 6-7). Jón Jóhannesson hélt því engu síður fram að tímatal í
Sturlungu væri óljóst Qón Jóhannesson 1946: xiii). Ólafía Einarsdóttir hefur
hins vegar sýnt fram á í doktorsriti sínu, Studier i kronologisk metode i tidlig
islandsk historieskrivning, að höfundur Prestssögu hafi tímasett atburði
markvisst með tilvísun til á hvaða aldursári Guðmundar Arasonar þeir
gerðust og að samsetning Islendinga sögu sé reist á fastmótuðu tímatali. Væri
tími atburða þar markaður með misseristali eða með því að miða við
messudaga eða aðra merkisdaga í kirkjuárinu (Ólafía Einarsdóttir 1964:
253-326). En þessar tvær sögur liggja einmitt til grundvallar tímatali
samsteypunnar eins og sjá má af Sturlunguformálanum.
Þau ólíku sjónarmið sem hafa orðið ráðandi á þessari öld varðandi
sannfræði veraldlegra samtíðarsagna annars vegar og fortíðarsagna hins
vegar koma glöggt fram í rannsóknum sem nota Sturlungu sem heimild um
ritunartíma íslendingasagna (sbr. Einar Ól. Sveinsson 1937-38). í fyrsta lagi
hafa margir fræðimenn þóst merkja að höfundar íslendingasagna hafi tekið
efnivið úr samtíðinni í sögur sínar. I öðru lagi hafa Islendingasögur verið
bornar saman við Sturlungu og jafnvel meðhöndlaðar sem lykilskáldsögur í
leit að höfundum þeirra. I þriðja lagi hafa sumir fræðimenn álitið Islendinga-
sögur spegla ritunartíma sinn eða eiga sér þar samsvörun.
Þegar á síðustu öld hófu fræðimenn að leita eftir líkingum með atburðum
og persónum í íslendingasögum og Sturlungu (sjá Einar Ól. Sveinsson 1965:
89-91). Þess háttar athuganir hafa orðið tíðar eftir að bókmennta-
samanburður varð vanaleg aðferð í sagnarannsóknum. Flestar hafa þessar
rannsóknir verið í formi ókerfisbundinna athugasemda. Björn Þórðarson bar
þó gaumgæfilega saman æviferil Yngvildar Þorgilsdóttur og Guðrúnar
Ósvífursdóttur og færði rök að því að höfundur Laxdæla sögu hefði þekkt
frásagnir um Yngvildi, jafnvel Sturlu sögu (Björn Þórðarson 1949-53). Getur
fullt eins verið um slík bókmenntalán að ræða í þeim tilvikum þar sem fræði-
menn hafa þóst finna annars konar líkingar með Islendingasögum og
Sturlungu.
Athyglisverðasta tilraunin til höfundarákvörðunar með hjálp Sturlungu
eru ritgerðir Barða Guðmundssonar um Þorvarð Þórarinsson sem höfund
Njáls sögu (Barði Guðmundsson 1958). Reyndi hann að sanna þessa tilgátu
sína með því að benda á samsvaranir milli ævi Þorvarðar, eins og hún birtist
í samsteypunni, og sögunnar. Einar Ól. Sveinsson hafnaði þó þessari
hugmynd Barða enda taldi hann Njálu of mikið listaverk til að vera
lykilróman (Einar Ól. Sveinsson 1954: cxv). Þó hefur Hermann Pálsson fylgt
í fótspor Barða og með svipaðri aðferð bent á Brand biskup Jónsson sem
höfund að Hrafnkels sögu Freysgoða (Hermann Pálsson 1962) og Árna
biskup Þorláksson að Njáls sögu (Hermann Pálsson 1984: 97-112). Matthías