Skáldskaparmál - 01.01.1992, Qupperneq 195

Sturlungasaga - Textar og rannsóknir
193
Preben Meulengracht Sorensen hefur lýst ætti engum að dyljast að ekki er
unnt að meta heimildagildi fornsagna, þ.á m. Sturlungu, af nokkurri
skynsemi án þess að rannsaka frásagnareðli þeirra (Sorensen 1989).
Sturlunga sem viðfangsefni í bókmenntarannsóknum
Áður var vikið að því að fræðimenn hefðu veitt frásagnarhneigð í Sturlungu
athygli þegar þeir notuðu samsteypuritið sem sagnfræðiheimild. Björn M.
Ólsen færði nákvæmni í frásögn um Gissur Þorvaldsson og Skagfirðinga í
Sturlungu og sjónarhorn og viðhorf í frásögninni sem rök fyrir því að til hafi
verið sérstök Gissurar saga og Skagfirðinga. Sams konar röksemdir notaði
hann til að benda á höfunda sagnanna í samsteypunni. Síðar hafa aðrir
fræðimenn farið svipaða leið í leit að höfundum samtíðarsagna. Auk þess
hefur Peter Hallberg rannsakað tölfræðilega nokkur stílsérkenni í sögunum
til að reyna að ákvarða hverjir skrifuðu þær. Hann hefur t.d. borið Þorgils
sögu skarða og Sturlu þátt saman á þennan hátt og komist að þeirri niður-
stöðu að sameiginleg einkenni í stíl þessara rita styddu þá gömlu kenningu að
sami höfundur hafi skrifað hvorttveggja (Hallberg 1968: 97-104). Eins og
áður sagði hafa slíkar aðferðir þó verið dregnar í efa enda hafi miðaldamenn
ekki stundað ritstörf á sama hátt og nútímamenn og hugmyndir þeirra um
frumleika og höfundarstarfið hafi verið allt aðrar.
Það er greinlegt af verkum nefndra fræðimanna að þeir hafa umfram allt
fjallað um bókmenntaleg einkenni Sturlungu frá textafræðilegu eða sagn-
fræðilegu sjónarmiði. Hins vegar hafa fáir látið frásagnarlist sagnanna í
Sturlungu sig nokkru skipta og enginn athugað frásagnarform samsteyp-
unnar að ráði fyrr en nýlega. Þó gerði W. P. Ker nokkra grein fyrir listrænum
einkennum í frásögn Sturlungu þegar um aldamótin síðustu og jafnaði
sögum hennar við Islendingasögur (Ker 1897, 1957: 246-74).
Gunnar Benediktsson ritaði um ævi og störf Sturlu Þórðarsonar í bókinni
Sagnameistarinn Sturla. Fjallaði hann þar um hlutdrægni Sturlu í skrifum um
menn og atburði. Gunnar gerði einnig grein fyrir sérstökum áhuga Sturlu á
draumum, yfirnáttúrlegum atburðum og spádómum. Sýndi hann fram á að
Sturla notfærði sér þessi atriði og vísur af kunnáttu til að auka spennu í
frásögninni og um leið eftirvæntingu áheyrendanna eftir að sagt yrði frá
stórviðburðum. Gunnar nefndi einnig haganlegar mannlýsingar Sturlu
(Gunnar Benediktsson 1961). Finnbogi Guðmundsson heldur því fram að
við hvern nýjan lestur Islendinga sögu skynji menn æ betur þá þræði sem
tengi mannhafið í sögunni saman og hversu þrauthugsuð og hnitmiðuð
frásögnin er. Nefnir hann m.a. dæmi um mannlýsingar Sturlu, siðamat hans
og tilfinningu fyrir stórbrotnum örlögum (Finnbogi Guðmundsson 1984).
Knut Liestol benti á að sögur Sturlungu væru sagðar á sama hátt og
Islendingasögur en þær væru efnismeiri og orðfærri um hvert atriði. Þannig