Skáldskaparmál - 01.01.1992, Síða 280

278
Helgi Skúli Kjartansson ■ Bergljót S. Kristjánsdóttir
og túlkun þín á vísunni um Brand örva og Hákon er svo frjó og skemmtileg
að héðan í frá mun ég gera hana að minni. Sem ég skrifa þetta, sé ég þig fyrir
mér og heyri þig sposkan segja: „Ertu þá fallin frá því að Jóreiður sé
skáldskapur einn og handbragð Sturlu sé á draumum hennar?“ Og ég hlýt að
svara: „Ne-eih, og bögglingurinn fyrir brjóstinu á mér rénaði síst við lestur
bréfsins þíns.“ Þú mátt ekki gleyma að með skrifum mínum um Jóreiði
ætlaði ég fyrst og fremst að kanna vísur í Sturlungu sem tengdust konum. Sú
könnun leiddi mig hins vegar út í kviksyndi heimildamatsins og
sagnritaraspursmálsins og þar engist ég nú - sennilega dýpra sokkin en mig
sjálfa grunar! En þú vilt vísast skýringar á bögglingi mínum öllum; hér koma
þær.
Þú segir í bréfi þínu réttilega að Þorvarður sé aðalpersóna í tveimur fyrstu
draumunum og vel um hann talað í hinum þriðja. Ég hlýt að draga í efa að
það vitni frekast um að Jóreiður hafi séð Þorvarð eins og Barði hyggur. Á
árinu 1255 gerir Islendinga saga Þorvarði ekki bara hátt undir höfði í
draumum stúlkunnar í Miðjumdal heldur og í frásögninni af Þverárfundi.
Þar er framgöngu Þorgils skarða lýst með hefðbundnu orðalagi, m.ö.o.
einfaldri klisju: „Þorgils gekk fram fyrir skjöldu og barðist alldjarflega" og
hún studd vísu - ekki ýkja tilþrifamikilli - úr Þorgilsdrápu Sturlu (672).
Atgangi Þorvarðar er hins vegar lýst með markvissum stílbrögðum á þann
veg að manni finnst sem enginn hafi gengið harðar fram gegn brennu-
mönnum en hann. Sagan segir að er „Þorvarður fékk áverkann af Hrafni að
hart var við hann áður að eiga en síðan þóttist sá best hafa er firrst honum
var hans mótstöðumanna." (672) Eins og þú sérð lætur sagnritarinn sér ekki
duga minna en allt í senn samanburð/andstæður, stígandi og úrdrátt til að
lýsa Þorvarði, svo að eitthvað er honum a.m.k. niðri fyrir. Sjálfri finnst mér
líka sem það kunni að vera eðlilegt að Þorvarður sé talinn helsti andstæð-
ingur brennumanna eftir að Oddur bróðir hans hefur verið veginn og Gissur
er farinn úr landi. Ég held að Þorvarður hafi þóst eiga annað inni hjá Eyjólfi
og félögum en að þeir vægju bróður hans. Hann hafði jú ekki aleinasta hýst
Kolbein grön eftir brennuna heldur mislíkaði honum víg hans og tók í
framhaldi af því þátt í aðförinni að Geir auðga. Samkvæmt Þorgils sögu er
það líka Þorvarður sem fær Þorgils til liðs við sig til að fara að Eyjólfi og
Hrafni, hann er með öðrum orðum frumkvöðullinn.
Þú telur að Sturla hafi naumast haft ástæðu til að hrósa Þorvarði sérstak-
lega fyrr en um 1270. Ég er ekki viss um að það sé rétt. Ef nokkuð er að
marka frásögn Islendinga sögu - og þá reyndar einnig Þorgils sögu skarða -
er ekki annað að sjá en Þorvarður hafi komið svo fram á árunuml253-55 að
Sturlu hefði mátt líka sæmilega. Hann á hlut að sættum eftir Flugumýrar-
brennu með því að taka að sér að varðveita Kolbein, hann styður ekki Odd
bróður sinn sem kemur t.d. „ókristilega“ fram við biskup, en gengur til
hefnda eftir hann eins og sá er þekkir skyldur sínar og snýst þá hart gegn
brennumönnum. I Þorgils sögu skarða segir reyndar að Sturla hafi latt