Skáldskaparmál - 01.01.1992, Side 285

Um bækur
283
skyldi. Upp kom hlutur Sæmundar. Fór nú hér sem fyrr, að sekur er sá einn, sem
tapar. Voru þeir bræður dæmdir í miklar sektir og urðu að gefa upp goðorðin í
ofanálag. En Sæmundur naut þeirra skamma hríð, því hann var tekinn af lífi innan árs
frá því að þetta gerðist." (11)
Hér er nú heldur en ekki stiklað á stóru í viðamiklu máli. Annað hvort er, að
Sigurður hefur ekki skilið þá miklu og örlagaríku sögu sem þarna gerðist, ellegar að
honum finnst hlutur þeirra Þórarinssona í þessu máli of ljótur til að tíunda hann
frekar í sinni bók.
Til staðfestingar orða minna skulum við hér taka kafla orðrétt upp úr Sturlungu:
„Þá slást í þessi mál með Ogmundi Þórarinssynir Þorvarður og Oddur.
Teitur Hallsson var með þeim Sæmundi og Guðmundi og virti það eigi er
Ormur Svínfellingur hafði gefið Þórarni goðorð þau er Gróa Teitsdóttir móðir hans
hafði átt og Ragnfríður systir hennar. Og aldrei höfðu þær gefið leyfi til að lógað
væri goðorðunum.
Nú fékk Sæmundur eign goðorðanna af þeim er löglega áttu og að erfðum höfðu
tekið.
Þessi mál voru á alþingi kærð og lögðu hvorirtveggju undir gerð Þórðar kakala.
Þórður gerði það að Þórarinssynir skyldu kjósa hvort er þeir vildu gjalda fimm
tigi hundraða Sæmundi og eignast þá goðorðin og skyldu handsalamenn fram koma
áður þeir riðu úr Fljótshlíð. Þeir köru að eiga heldur goðorð en öngvir komu fram
handsalamenn.
Kallar Sæmundur nú til goðorðanna. Og er nú fyrst kyrrt en þó vex sundur-
þykki að nýju með þeim.
Reisa þeir flokkinn Þorvarður og Oddur. Fer Þorvarður suður í Rangárhverfi og
biður menn til aðfara við Sæmund. Oddur fór norðan við átta tigi manna. Og þar
sem þeir koma hrekja þeir menn.
Sæmundur gerir menn norður í móti þeim.
Þá hljópu þeir á einn klett allir nema Oddur og þeir þrír riðu frá þeim. En hinir
er á klettinum voru gengu til sættar og sóru Sæmundi trúnaðareiða. Handsöluðu
þeir honum að hann skyldi gera af þeirra fé svo mikið sem hann vildi og þá er hann
vildi og það með að þeir bræður skyldu eiga allt fé þeirra ef þeir hlypu í flokk móti
Sæmundi og fara útlaga af eignum. En það gerðu þeir þó samsumars." (933)
Hér er sagt frá mörgu athyglisverðu. I fyrsta lagi að Þórarinssynir hafi verið
fylgismenn Ögmundar Helgasonar í deilum hans við Ormssyni sem enduðu með því
að Ögmundur tók þá bræður af lífi, eins og sagt er frá í Svínfellinga sögu, og er sú
frásögn einhver sú alljótasta af mörgum slæmum í Sturlungusafninu en þar er
Þórarinssona að engu getið. Hins vegar var Ögmundur móðurbróðir þeirra og víst er
að Ögmundur varð síðan fylgdarmaður Þorvarðar, meðal annars var hann í
Þverárbardaga.
Um það verður ekki deilt að rétturinn í goðorðsmálinu var alfarið Sæmundar
megin því vitanlega má enginn gefa annars manns eign. En það er afar merkilegt
hvernig Þórður dæmir í þessu máli. í stað þess að úrskurða Sæmundi í vil gefur hann
Þórarinssonum kost á að kaupa goðorðin með því skilyrði þó að þeir yrðu sér strax
úti um handsalamenn, eða það sem við köllum ábyrgðarmenn. Þarna virðist Þórður
dæma eftir hefðarrétti því að vitanlega var ekki við Þórarinssyni að sakast hvernig
goðorðin komust í þeirra hendur. Þeir bræður samþykkja þetta og vilja kaupa. En þá