Peningamál - 01.08.2001, Qupperneq 10

PENINGAMÁL 2001/3 9
gengi krónunnar mun hækka á byggingartíma ef
erlend fjármögnun er umtalsverð. Innflutningur
vinnuafls á byggingartíma munu einnig draga úr
verðbólguþrýstingi vegna framkvæmdanna. Þá er rétt
að hafa í huga að niðurstöðurnar eru næmar fyrir
tímasetningu þessara framkvæmda. Ef þær koma til
þegar slaki er í efnahagslífinu og verðbólguvænting-
ar hafa fest í sessi í kringum verðbólgumarkmið
Seðlabankans munu verðbólguáhrifin verða viðráð-
anlegri. Dæmi fjögur sýnir hins vegar hvað gæti gerst
ef laun verða í samræmi við kjarasamninga út árið
2002 og samdráttur á næstu misserum verður meiri
en Þjóðhagsstofnun spáði nú í júní. Í þessu dæmi er
þó gert ráð fyrir framkvæmdum vegna stækkunar
Norðuráls. Samkvæmt þessum forsendum yrði
hagvöxtur aðeins um ½% í ár og um 2½% samdráttur
yrði á næsta ári. Úr því myndi hagvöxtur á ný fara í
jafnvægisvöxt. Niðurstaðan væri sú að verðbólgan
væri komin niður fyrir verðbólgumarkmið á seinni
hluta ársins 2003. Ekki ber að líta á ofangreind dæmi
sem eiginlegar spár, heldur eru þau sett fram til að
varpa ljósi á samspil hagvaxtar, ástands á vinnu-
markaði, launamyndunar og verðbólgu.
Lækkun gengis krónunnar að undanförnu má einkum
rekja til langvarandi viðskiptahalla
Gengi krónunnar var sett á flot í lok mars sl. Í júní
var gengi krónunnar að meðaltali 13% lægra en í
mars og nærri 7½% lægra en gengið var út frá í
síðustu opinberu verðbólguspá bankans. Fyrstu 20
daga júlímánaðar var gengi krónunnar að meðaltali
heldur hærra en að meðaltali í júní og 20. júlí var það
4,6% hærra en það varð lægst 20. júní sl. Í greinar-
gerð bankans til ríkisstjórnarinnar er greint frá sam-
spili margra þátta sem gætu hafa haft áhrif á gengi
krónunnar undanfarna mánuði. Þar eru nefndar til
sögunnar ýmsar skýringar, t.d. hærra raungengi krón-
unnar en samrýmdist langtímajafnvægi í þjóðarbú-
skapnum, óvenjumikill viðskiptahalli er gróf undan
stöðugleika gengisins þegar fjármögnun hans tók að
þyngjast, sjómannaverkfall o.fl. atburðir sem ollu
tímabundinni truflun á innstreymi gjaldeyristekna og
juku svartsýni um horfur í þjóðarbúskapnum og
hugsanlegt ofmat markaðsaðila á þörf fyrir aðlögun
gengis, eða „sjálfmagnandi“ væntingar um viðbrögð
annarra markaðsaðila.
Seðlabankinn telur að fátt bendi til þess að raun-
gengi krónunnar hafi vikið umtalsvert frá langtíma-
jafnvægisstöðu. Í júní í ár mældist raungengi á verð-
lagskvarða hið lægsta frá því í júní árið 1983. Í ljósi
sögulegrar reynslu verður því að telja líklegt að raun-
gengi muni hækka á ný, annað hvort fyrir tilstilli
gengishækkunar, eða aukinnar verðbólgu, nema
hvort tveggja komi til. Þar með er ekki sagt að úti-
lokað sé að raungengi krónunnar geti um alllangt
skeið, jafnvel svo árum skiptir, vikið umtalsvert frá
slíkri langtímameðalstöðu, auk þess sem um hana
ríkir mikil óvissa.
Draga má þá ályktun að viðskiptahallinn, ásamt
útstreymi vegna verðbréfafjárfestingar og beinnar
fjárfestingar, hafi verið meginorsök lækkunar gengis
krónunnar undanfarið ár, þótt aðrir þættir hafi einnig
komið við sögu. Í fyrra vógu lánsfjárinnstreymi sem
nam fimmtungi landsframleiðslunnar og endurtekin
inngrip Seðlabankans á móti, en dugðu samt ekki til
Mynd 7
1980 82 84 86 88 90 92 94 96 98 00 01
80
85
90
95
100
105
110
115
120
1980=100
Raungengi krónunnar janúar 1980 - júlí 2001
Miðað við hlutfallslegt verðlag
Heimild: Seðlabanki Íslands.
12 m. br. útlána
með FBA
Mynd 6
2000 2001 2002 2003
1
2
3
4
5
6
7
8
% Verðbólgumarkmið Grunnspá Frávik I Frávik II
Frávik III Frávik IV
Verðbólguspá Seðlabankans og fráviksdæmi
Spár og forsendur 20. júlí 2001
Frávik I: Líkan spáir launamyndun frá ársbyrjun 2002.
Frávik II: Frávik I, auk Norðuráls-framkvæmda.
Frávik III: Frávik II, auk Reyðaráls-framkvæmda.
Frávik IV: Frávik II og meiri samdráttur en er í spá Þjóðhagsstofnunar.