Peningamál - 01.09.2005, Qupperneq 16

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
5
•
3
16
III Fjármálaleg skilyrði
Fjármálaleg skilyrði hafa orðið lítið eitt aðhaldssamari frá vor-
mánuðum. Innlendir skammtímavextir hafa hækkað nokkuð og
vextir á óverðtryggðum útlánum bankanna hafa hækkað umfram
stýrivaxtahækkun Seðlabankans í byrjun júní. Ætla má að hátt gengi
krónunnar að undanförnu geri erlenda lántöku ívið minna fýsilega
en í vor, enda auknar líkur á að gengið haldi ekki þessum styrkleika
út líftíma lána til nokkurra ára. Á móti vegur að hærra gengi lækkar
greiðslubyrði erlendra lána sem þegar hefur verið stofnað til. Aðhald
sem felst í sterku gengi krónunnar bitnar fyrst og fremst á fyrirtækjum
landsins, sem jafnan hafa leitað á erlenda lánamarkaði í töluverðum
mæli, en síður á einstaklingum. Einstaklingar hafa þó á þessu ári tekið
gengistryggð lán í auknum mæli. Ekki er víst að þeir hafi gert sér
fyllilega grein fyrir áhættu sem í slíkri lántöku er fólgin.
Skilyrði erlendrar lántöku hafa versnað frá vormánuðum vegna hærra
gengis krónunnar en heldur hagstæðari erlendir vextir vega á móti
Erlend fjármálaleg skilyrði eru enn með hagstæðasta móti. Á
evru svæðinu hafa þau jafnvel orðið ívið aðhaldsminni frá því að
Peningamál voru gefin út sl. vor. Skammtímavextir hafa lítið breyst,
enda hefur Seðlabanki Evrópu ekki breytt vöxtum í 2½ ár. Lang-
tímavextir hafa undanfarið verið ívið lægri en sl. vor og eru töluvert
lægri en í ársbyrjun. Burtséð frá gjaldmiðlaáhættu eru skilyrði til
langtímalántöku í evrum því áfram mjög góð. Langtímavextir í Banda-
ríkjunum hafa lítið breyst frá vormánuðum og eru enn lágir þrátt fyrir
hækkun skammtímavaxta um u.þ.b. ½ prósentu frá því í maí.
Gengi krónunnar sem miðað er við í spám bankans í þessu
hefti er 7½% sterkara en í uppfærðum þjóðhags- og verðbólguspám
Seðlabankans sem voru birtar í byrjun júní. Það felur í sér að skilyrði
til nýrrar lántöku hafa versnað að því gefnu að gengið leiti jafnvægis
á ný.
Raunstýrivextir Seðlabankans hafa hækkað
Seðlabankinn hækkaði stýrivexti sína í byrjun júní um 0,5 prósentur
í 9,5%. Til þess að meta aðhaldsstig aðgerða Seðlabankans hefur
meðal annars verið lagt mat á raunstýrivexti miðað við verð bólgu-
væntingar (sjá umfjöllun um verðbólguvæntingar í kafla VIII). Sá
mælikvarði á verðbólguvæntingar sem Seðlabankinn hefur lagt
einna mesta áherslu á er mismunur ávöxtunarkröfu verðtryggðra
og óverðtryggðra skuldabréfa svipaðrar tímalengdar. Þótt ekki
sé fyrir hendi verðtryggður ríkisskuldabréfaflokkur til tiltölulega
skamms tíma sem hægt er að nota til að meta verðbólguvæntingar
til næstu 2-5 ára eru til u.þ.b. tíu ára sambærileg bréf sem gefa
vísbendingu um verð bólguvæntingar til tiltölulega langs tíma. Út frá
þeim tölum má ætla að raunstýrivextir séu um 5½%. Sambærileg
niðurstaða fæst ef miðað er við verðbólguvæntingar almennings,
sem kannaðar voru um mánaðamót ágúst og september. Við útgáfu
síðustu Peningamála voru raunstýrivextir um 5% og því má ætla að
raunstýrivextir hafi hækkað síðan þá um sem nemur nafnhækkun
stýrivaxta í júní byrjun.
2002 2003 2004 2005
2002 2003 2004 2005
Mynd III-1
Heimild: EcoWin.
Erlend vaxtaþróun
1. janúar 2002 - 19. september 2005
(daglegar tölur)
%
%
Bandaríkin
Evrusvæði
(a) Ávöxtun ríkisskuldabréfa til 10 ára
(b) Ávöxtun ríkisvíxla til 3 mánaða
3,0
3,5
4,0
4,5
5,0
5,5
0,0
0,5
1,0
1,5
2,0
2,5
3,0
3,5
4,0
2003 2004 2005
%
Raunstýrivextir Seðlabankans
Mynd III-2
Vikulegar tölur 17. september 2002 - 19. september 2005
1
2
3
4
5
6
Verðbólguálag ríkisbréfa til tveggja ára
Verðbólguálag ríkisbréfa til átta ára
Verðbólguvæntingar almennings
Verðbólguspár sérfræðinga á markaði
Heimild: Seðlabanki Íslands.
Raunstýrivextir miðað við:
Verðbólguvæntingar almennings miðast við verðbólgu næstu tólf mánuði
og verðbólguspár sérfræðinga við tólf mánuði til ársloka 2006.