Peningamál - 01.09.2005, Qupperneq 19

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
5
•
3
19
t.d. víða um heim í kjölfar þess að gengi hlutabréfa féll um aldamótin.
Þá jukust innstæður á peningamarkaðsreikningum, sem eru hluti M3,
mikið um tíma. Slíkar skýringar eiga þó varla við um þessar mundir,
enda hefur verð hlutabréfa hækkað mikið undanfarin ár og almenn
bjartsýni ríkir á fjármálamarkaði.

Fjármálaleg skilyrði fyrirtækja eru nokkru aðhaldssamari
en á vor mánuðum
Stór hluti skulda og lántöku fyrirtækja er í erlendum gjaldmiðlum.
Breytingar á gengi krónunnar og erlendum vöxtum hafa því fyrst og
fremst áhrif á fjárhagsleg skilyrði fyrirtækja. U.þ.b. 56% af skuldum
fyrirtækja við innlánsstofnanir voru t.d. í erlendum gjaldmiðlum í
júlílok. Erlendir vextir eru enn afar lágir. Vextir langtímaríkisskuldabréfa
á evru svæðinu hafa lækkað frá vormánuðum. Styrking krónunnar ætti
hins vegar að gera nýja lántöku ófýsilegri, eins og áður hefur komið
fram, þótt afborganir eldri lána léttist með hærra gengi. Styrking
krónunnar þrengir fyrst og fremst að útflutningsfyrirtækjum, t.d. í
sjávarútvegi og ferðaþjónustu, og einnig innlendri atvinnustarfsemi
sem býr við samkeppni erlendra aðila á heimamarkaði. Kostnaður
þessara fyrirtækja eykst umfram tekjur þeirra, sem annaðhvort eru í
erlendum gjaldmiðlum eða geta ekki fylgt kostnaðarbreytingum eftir
vegna samkeppni frá erlendum keppinautum.
Þau lán fyrirtækja sem ekki eru gengisbundin skiptast nokkuð
jöfnum höndum í verðtryggð og óverðtryggð lán. Vextir verð-
tryggðra lána hafa almennt lækkað en vextir óverðtryggðra lána,
t.d. yfirdráttarlána, í stórum dráttum hækkað í samræmi við hækkun
stýrivaxta eins og áður hefur komið fram. Hækkun vaxta óverðtryggðra
lána er öllu þyngri á metunum. Því má ætla að samanlögð áhrif
gengisbreytinga og vaxtabreytinga feli í sér heldur óhagstæðari fjár-
málaleg skilyrði að hausti en í vor.
Fjármálaleg skilyrði heimila hafa versnað lítillega frá vormánuðum
Ætla má að fjármálaleg skilyrði einstaklinga séu heldur aðhaldssamari
um þessar mundir en þau voru í vor. Fjármálaleg skilyrði þeirra ráð ast
að mestu af vöxtum verðtryggðra langtímalána, einkum húsnæðis-
veðlána. Vextir þessara lána hafa ekki breyst í sumar. Hækkun vaxta
á óverðtryggðum lánum, meðal annars yfirdráttarlánum, vegur
ekki eins þungt. Einstaklingar virðast ekki hafa notað möguleika til
endurfjármögnunar húsnæðisveðlána til að greiða upp yfirdráttarlán
sín því að þau voru á fyrstu átta mánuðum þessa árs að meðaltali 7%
hærri en á sama tíma fyrir ári og jukust um 5% á tólf mánuðum til
ágústloka.
Þar til nýlega hefur hlutdeild gengistryggðra lána í skuldum
einstaklinga verið lítil. Á þessu varð nokkur breyting á síðastliðnu
ári. Af útlánum innlánsstofnana til einstaklinga sem voru í lok
ágúst tæplega 460 ma.kr. voru tæplega 30 ma.kr. gengisbundin.
Gengisbundnar skuldir þeirra við innlánsstofnanir voru í lok síðasta
árs rúmlega 21 ma.kr. og hafa því aukist um rúmlega 40% það sem
af er ári. Ætla mætti að lántakendur líti svo á að hátt gengi krónunnar
feli ekki í sér meiri gjaldmiðlaáhættu en nemur vaxtamun á innlendum
og erlendum lánum. Þessi viðhorf einstaklinga kynnu að breytast
1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004
Útlán til heimila og fyrirtækja 1992-2005
Mynd III-10
1. Lánaflokkun var breytt á árinu 2003.
Heimild: Seðlabanki Íslands.
Staða útlána lánakerfis til heimila og fyrirtækja í lok árs,
tölur fyrir 2005 eru í lok júní1
Ma.kr.
Útlán til heimila
Útlán til fyrirtækja
0
500
1.000
1.500
2.000
100
120
140
160
180
200
220
240
2000 2001 2002 2003 2004 2005
1. ársfjórðungur 2000 = 100
Nafnvöxtur vergrar landsframleiðslu
Nafnvöxtur peningamagns (M3)
Mynd III-9
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
Daglegar tölur 22. maí 2002 - 20. maí 2005
Nafnvöxtur peningamagns og vergrar
landsframleiðslu 1. ársfj. 2000 - 2. ársfj. 2005