Peningamál - 01.09.2005, Side 52

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
5
•
3
52
slíkar verðbólgutölur lítið tilefni til aðhaldssamrar peningastefnu.
Við ákvarðanir í peningamálum er hins vegar leitast við að horfa til
fram tíðar, hversu óviss sem hún kann að vera. Hækkun íbúðaverðs
sem verið hefur helsta uppspretta verðbólgu á undanförnum tólf
mánuðum er jafnframt einn helsti drifkraftur aukinnar einkaneyslu og
einnig birtingarmynd mikillar umframeftirspurnar í þjóðarbúskapnum.
Hátt eignaverð nú felur í sér umtalsverða örvun eftirspurnar og eykur
framleiðsluspennu og þar með verðbólguþrýsting á næstu árum. Að
auki felur hið háa gengi nú í sér auknar líkur á veikingu síðar, sem
peningastefnan verður einnig að taka tillit til. Þegar horft er fram á
veginn skiptir því ekki meginmáli hvernig verðbólgan er samansett
nú, heldur hvað framvinda efnahagsmála í heild sinni felur í sér um
verðbólguhorfur til næstu tveggja ára eða lengur. Að undanförnu
hefur Seðlabankinn ekki talið þær nægilega góðar. Það er ástæða þess
að bankinn hefur hækkað stýrivexti um ríflega 4 prósentur frá vori
2004, en ekki liðin verðbólga, þótt hún hafi reyndar allan þann tíma
verið yfir verðbólgumarkmiðinu.
Hátt gengi og eignaverð skapa aukna óvissu við hagsveifluskil14
Er fram líða stundir kann að skipta nokkru máli að verðbólgan nú skuli
að miklu leyti drifin áfram af hækkun eignaverðs. Íbúðaverð kynni á
einhverjum tímapunkti að lækka. Þau tímamót er erfitt að sjá fyrir, en
þegar það gerist gætu áhrif þess á eftirspurn orðið veruleg. Reyndar
kann það eitt að verðið hætti að hækka að hafa umtalsverð áhrif ef
vöxtur einkaneyslu hefur að verulegu leyti verið fjármagnaður með
því að heimilin hafa gengið á eigið fé sem myndast hefur við að íbúðir
þeirra hækkuðu í verði. Þá kann að koma upp sú staða að aðhald í
peningamálum sem til þessa hefur lítið bitnað á einstaklingum geri
það svo að um munar.
Hagsveifluskil eða umskipti á eignamörkuðum eru hins vegar
sjaldnast fyrirsjáanleg. Hið sama á við um gengisþróun. Útgáfa
er lendra aðila á skuldabréfum í íslenskum krónum, sem nánar er
greint frá á bls. 68, eykur enn á óvissuna og gæti hugsanlega aukið
sveiflurnar. Í ljósi þess að frávik fasteignaverðs, gengis, eftirspurnar
og ytri jafnaðar frá langtímajafnvægi er um þessar mundir meira en
áður hefur þekkst má fullyrða með meiri vissu en oft áður að slík
aðlögun mun eiga sér stað, en tímasetning hennar og umfang er samt
sem áður óvíst. Þótt flestir telji líklegt að hagsveifluskil muni tengjast
endalokum þess framkvæmdaskeiðs sem stendur yfir í ár og á næsta
ári er nákvæm tímasetning og hraði breytinga háður of mörgum
óvissum breytum, t.d. viðskiptakjörum, afla, erlendum vöxtum,
gengi, eignaverði og aðgerðum hins opinbera, til þess að hægt sé að
gera sér fulla grein fyrir eðli og umfangi aðlögunar. Jafnframt verður
það aðlögunarskeið sem gæti hafist innan fárra ára hið fyrsta við
núverandi skipan peningamála.
14. Hagsveifluskil eru skilin milli uppsveiflu og niðursveiflu sbr. á ensku turning point.