Peningamál - 01.09.2005, Page 57

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
5
•
3
57
Viðauki 1
Frávik verðbólgu frá verðbólgumarkmiði:
Samanburður milli verðbólgumarkmiðslanda
Nú eru liðin rúmlega 4 ár frá því að Seðlabanki Íslands tók upp verð-
bólgu markmið við stjórn peningamála. Er Ísland í hópi rúmlega 20
landa sem gert hafa hið sama frá því að Nýja-Sjáland reið á vaðið
snemma árs 1990.1
Með þessari nýju stefnu var stöðugt verðlag gert að meginmark-
miði peningastefnunnar hér á landi. Markmiðið var skilgreint nánar
í sameiginlegri yfi rlýsingu bankans og ríkisstjórnar sem 2,5% árleg
hækk un vísitölu neysluverðs.
Þótt markmið Seðlabankans sé að verðbólga sé að jafnaði sem
næst 2,5% verður stundum ekki hjá því komist að verðbólga víki
tímabundið frá markmiðinu, t.d. vegna þess að verðbólga eykst eða
hjaðnar af ófyrirséðum ástæðum sem Seðlabankinn getur ekki komið
í veg fyrir. Einnig geta komið upp þær aðstæður að bankinn telji
ástæðulaust að koma í veg fyrir frávik þar sem það sé tímabundið og
grafi ekki undan trúverðugleika markmiðsins. Í þessu samhengi er rétt
að hafa í huga að megintilgangur verðbólgumarkmiðsins er að skapa
trúverðugt akkeri fyrir verðbólguvæntingar til millilangs tíma. Að því
tilskildu að skýringar bankans á frávikum séu trúverðugar þurfa þau
ekki að skaða trúverðugleika peningastefnunnar.
Frávik frá markmiði
Þrátt fyrir að tímabundin frávik frá verðbólgumarkmiði séu óhjákvæmi-
leg og þurfi ekki að vera skaðleg er ljóst að mjög tíð og stór frávik
kunna að skaða trúverðugleika peningastefnunnar. Því er áhugavert
að skoða hve vel seðlabönkum með verðbólgumarkmið hefur tekist að
halda verðbólgu nálægt markmiðinu.
Fyrsti dálkur meðfylgjandi töfl u sýnir meðaltal frávika frá mark-
miði (eða miðgildi bilmarkmiðs) í 21 landi sem talið er fylgja verð-
bólgumarkmiði í grein Þórarins G. Péturssonar (2004).2 Þar kemur
í ljós að nokkrum seðlabönkum hefur tekist að halda verðbólgu við
markmið að meðaltali (Bretlandi, Chíle, Ísrael og Póllandi). Verðbólga
1. Ítarlega lýsingu á fyrirkomulagi verðbólgumarkmiðsstefnu þessara landa og hvernig það
hefur þróast er að finna í grein Þórarins G. Péturssonar (2004). Mat á efnahagslegum áhrif-
um verðbólgumarkmiðs er jafnframt að finna í grein sama höfundar frá árinu 2005.
2. Gögnin eru ársfjórðungsleg breyting vísitölu neysluverðs (VNV) frá sama ársfjórðungi
ársins á undan, nema í þeim löndum sem miða markmið sitt við mælikvarða á undir-
liggj andi verðbólgu. Þessi lönd eru Ástralía og Nýja-Sjáland (VNV án vaxtakostnaðar
hús næðislána til ársins 1999 í Ástralíu og ársins 2000 í Nýja-Sjálandi, þegar samsetningu
vísitölunnar var breytt og vaxtakostnaðurinn tekinn út úr heildarvísitölunni), Bretland
(vísitala smásöluverðs án vaxtakostnaðar húsnæðislána fram til 2004 og samræmd vísitala
neysluverðs (HICP) eftir það), Noregur (VNV án áhrifa beinna skatta og orkuverðs),
Suður-Afríka (vísitala smásöluverðs án vaxtakostnaðar húsnæðislána), Suður-Kórea (VNV
án verðs landbúnaðarvöru og olíu), Taíland (VNV án orkuverðs og verðs óunninnar
mat vöru) og Tékkland (VNV án verðs sem háð er opinberum ákvörðunum og áhrifa
óbeinna skatta og niðurgreiðslna þar til í apríl 2001 og almenn VNV eftir það). Gögnin eru
ársfjórðungsleg og ná til annars ársfjórðungs 2005. Nánari umfjöllun um gögnin og þróun
verð bólgumarkmiðsins í landasafninu er að finna í Þórarinn G. Pétursson (2004, 2005).