Peningamál - 01.09.2005, Síða 60

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
5
•
3
60
verðbólgu innan þeirra marka. Í öðrum löndum, eins og hér á landi,
skilgreina þolmörkin einungis stærð frávika sem telja má eðlileg miðað
við undirliggjandi sveifl ur í verðbólgu og er þá verðbólga utan þol-
marka talin kalla á sérstaka skýringu frá seðlabankanum. Í þessum
löndum hefur þó yfi rleitt verið lögð áhersla á að þolmörkin hafi ekkert
eiginlegt hlutverk við ákvarðanir í peningamálum, þar sem ávallt sé
mið að við hið tölulega punktmarkmið við ákvarðanir og að eðlilegt
geti verið að verðbólga fari stundum út fyrir þolmörkin.
Þriðji dálkur töfl unnar sýnir hversu oft verðbólga hefur verið
utan þolmarka á hverjum tíma í löndunum 21. Þar kemur t.d. í ljós að
verðbólga hefur aldrei farið út fyrir þolmörkin í Bretlandi og Taílandi en
hefur verið utan þeirra í rúmlega 80% tilvika á Filippseyjum, Ísrael og
Tékklandi. Hér á landi hefur verðbólga verið utan þolmarka í þriðjungi
tilvika, sem er í samræmi við reynslu annarra iðnríkja, en þó ber að
hafa í huga að þolmörkin hér eru heldur víðari en almennt í iðnríkjum
(3% hér en yfi rleitt 2% í öðrum iðnríkjum; sjá Þórarinn G. Pétursson,
2004). Miðað við staðalfrávik frávika og að því gefnu að frávikin séu
normaldreifð hefði mátt búast við því að verðbólga hér á landi hefði
verið utan þolmarka í 45% tilvika.4 Tíðni frávika hefur því verið heldur
minni en gera hefði mátt ráð fyrir miðað við normaldreifð frávik.
Eins og sjá má í fjórða dálki töfl unnar hefur tölugildi frávika frá
þolmörkum verið stærst að meðaltali í Brasilíu og Suður-Afríku. Hér á
landi hafa frávikin verið um 1,7% að meðaltali sem er töluvert hærra
en í öðrum iðnríkjum, þrátt fyrir nokkru víðari þolmörk en almennt
gerist og helgast það af mikilli verðbólgu á fyrsta ári verðbólgumark-
miðsins, eins og fyrr var getið.5
Að lokum sýnir tafl an meðalfjölda ársfjórðunga sem verðbólgan
hefur verið utan þolmarka. Lengst hefur verðbólgan verið utan þol-
marka í Noregi, sl. tæplega þrjú ár. Að meðaltali hefur verðbólga verið
utan þolmarka í þrjá ársfjórðunga hér á landi sem er heldur styttri tími
en að meðaltali í öðrum iðnríkjum. Almennt séð virðast hins vegar
frávik vera tiltölulega skammvinn miðað við tafi r í miðlun peningastefn-
unnar, sem yfi rleitt eru taldar vera um tvö ár. Það bendir aftur til þess
að seðlabankar bregðist við fyrirsjáanlegum rofum þolmarka nokkru
áður en að þeim kemur.
Niðurstaða
Niðurstaða þessa samanburðar er sú að frávik frá verðbólgumarkmiði
hafa verið stærri hér á landi en í öðrum iðnríkjum enda hagsveifl ur
meiri. Stærstan hluta þessara frávika má hins vegar rekja til verðbólgu-
tímabilsins í kjölfar þess að bankinn hvarf frá fastgengisstefnu árið
2001 og því líklegt að staðalfrávik frávika sé meira en gera má ráð fyrir
í framtíðinni. Tíðni verðbólgu utan þolmarka er hins vegar í ágætu sam-
ræmi við reynslu annarra iðnríkja og það sem búast mætti við miðað
við undirliggjandi sveifl ur í verðbólgu á tímabilinu. Tímabil verðbólgu
utan þolmarka hafa einnig verið tiltölulega stutt hér á landi.
4. Vídd þolmarkanna fer úr 5% árið 2001 í 3,5% árið 2002 og í núverandi 3% vídd frá árinu
2003. Miðað við 2,3% staðalfrávik frávika frá verðbólgumarkmiðinu ættu þolmörkin að
meðaltali að innihalda um 55% líkindadreifingar verðbólgunnar á öllu tímabilinu, þ.e. í
45% tilvika ætti verðbólga að vera utan þeirra miðað við normaldreifð frávik.
5. Miðað við tímabilið frá árinu 2003 er tölugildi frávika frá þolmörkum 0,4%.