Peningamál - 01.09.2005, Síða 70

F JÁRMÁLAMARKAÐIR
OG AÐGERÐIR SEÐLABANKANS
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
5
•
3
70
Banda ríkjadal og evru. Í reglunum eru fyrirmæli um hvernig reikna
skal út gjaldeyrisjöfnuð og er tekið tillit til nústöðu og framtíðarstöðu
þegar sá útreikningur er gerður. Bankarnir hafa síðan sett sér strangari
innanhússreglur. Í nokkurn tíma voru gjaldeyriseignir og skuldir
bankanna nokkurn veginn í jafnvægi. Nokkur atferlisbreyting hefur
orðið á þessu ári eins og mynd 3 sýnir. Bankarnir hafa leyft sér í
auknum mæli að eiga gnótt af gjaldeyri og þá jafnvel í alllangan tíma
en vel innan marka framangreindra reglna. Að hluta til skýrist þetta
af því hversu mjög íslenskir bankar hafa vaxið á síðustu árum og þar
með af hækkun eigin fjár en að hluta til virðast bankarnir vera farnir
að jafna út sveiflur í gengi krónunnar með því að taka sjálfir meiri
áhættu.
Gjaldeyrisforðinn og lánahreyfingar ríkissjóðs
Gjaldeyrisforði Seðlabankans hefur sveiflast nokkuð á árinu vegna
lánahreyfinga ríkissjóðs og gengisáhrifa. Um síðustu áramót hætti
Seðlabankinn að kaupa gjaldeyri til að styrkja gjaldeyrisforðann en
keyptur hefur verið gjaldeyrir vegna þarfa ríkissjóðs. Gjalddagar lána
ríkissjóðs eru nokkrir á ári og því lækkar gjaldeyrisforðinn við og við
en byggist síðan upp þegar keypt er. Styrking gengis rýrir verðmæti
forðans, mælt í íslenskum krónum, en virði hans í erlendum gjaldmiðli
er að mestu óbreytt en þó koma fram áhrif innbyrðis gengisbreytinga
milli þeirra erlendu gjaldmiðla sem forðinn er mældur í. Sá gjaldeyrir
sem ríkissjóði hlotnaðist við einkavæðingu Símans hf. kom ekki
nema að litlum hluta inn í gjaldeyrisforðann því að búið var að
gera ráðstafanir til að greiða upp erlend lán fyrir meginhluta þess
fjár. Rúm lausafjárstaða ríkissjóðs í íslenskum krónum, m.a. vegna
einkavæðingar Símans og meiri tekna en við hafði verið búist, leiddi til
þess að fjármálaráðherra ákvað að greiða enn meira niður af erlendum
lánum ríkissjóðs en áformað hafði verið. Um er að ræða lán sem falla
snemma á næsta ári og var ákveðið að auka kaup á gjaldeyri um 160
milljónir Bandaríkjadala á þessu ári. Í framhaldi af þeirri ákvörðun kaupir
Seðlabankinn daglega 2,5 milljónir Bandaríkjadala frá 12. september
til loka ársins í stað vikulegra kaupa á 2,5 milljónum Bandaríkjadala frá
byrjun ársins. Gjaldeyrisforðinn er sýndur á mynd 4.
Endurhverf viðskipti sveifluðust
Endurhverf viðskipti Seðlabankans hafa sveiflast nokkuð á undanförnum
mánuðum. Í maí fóru þau lægst í tæplega 16 ma.kr. en stigu skömmu
síðar í tæpa 40 ma.kr. Yfir sumarið sveifluðust þau frá 18 ma.kr. upp
í 37 ma.kr. og eftir að greiðsla vegna einkavæðingar Símans hafði
verið innt af hendi hækkuðu endurhverfu viðskiptin í 62 ma.kr. enda
hvarf mikið fé úr hringrás lánakerfisins inn á reikninga Seðlabankans
sem varðveitir féð fyrir ríkissjóð uns því verður ráðstafað. Einkavæðing
Símans truflaði markaði lítið enda var þannig um hnúta búið að
bjóðendur gátu greitt verð í íslenskum krónum, evrum eða Banda-
ríkjadölum að eigin vali og þurftu ekki að laga fjármögnunina að
fyrirfram ákveðnum kröfum. Há innstæða var á viðskiptareikningum
ríkissjóðs í Seðlabankanum í allt sumar, m.a. vegna aukinna tekna
ríkis sjóðs. Há sjóðsstaða ríkissjóðs dregur úr lausafé í umferð og
vinnur þannig með peningastefnu Seðlabankans. Eftir því sem
Gjaldeyrisjöfnuður banka
Mynd 3
Heimild: Seðlabanki Íslands.
Daglegar tölur 1. janúar 2003 - 19. september 2005
-10
-5
0
5
10
15
20
Ma.kr.
2003 2004 2005
2004 2005
Gjaldeyrisforði Seðlabankans
Mynd 4
Heimild: Seðlabanki Íslands.
Daglegar tölur 1. janúar 2004 - 19. september 2005
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
Ma.kr.