Peningamál - 01.11.2006, Page 54

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
6
•
3
54
Seðlabankinn sjálfstætt mat á undirliggjandi verðbólgu, eins og fjallað
er um í kafla VIII.
Lækkun virðisaukaskatts mun hafa áhrif á mælda verðbólgu á
tímabilinu frá öðrum ársfjórðungi 2007 til jafnlengdar árið 2008 (sjá
mynd IX-8). Að því tímabili loknu ættu áhrifin að vera hverfandi. Við
ákveðnar aðstæður gætu slíkar aðgerðir haft annarrar umferðar áhrif
í gegnum launaþróun, en vegna þess að þegar hefur verið samið um
töluverðar viðbótarlaunahækkanir virðist ólíklegt að svo verði nú. Ekki
er heldur útilokað að verðbólguvæntingar einstaklinga verði fyrir ein-
hverjum áhrifum. Á móti kemur að skattalækkunin eykur kaupmátt og
hefur í för með sér að aðhald ríkisfjármála minnkar komi ekki til sér-
stakra mótvægisaðgerða af hendi stjórnvalda. Þessi eftirspurnaráhrif
geta leitt til meiri undirliggjandi verðbólgu.
Eins og sjá má á mynd IX-9 valda þessar aðgerðir því á heildina
litið að Seðlabankinn þarf að halda stýrivöxtum tímabundið hærri,
eða sem nemur 0,25-0,5 prósentum, heldur en ella hefði verið. Raun-
stýrivextir gætu hins vegar orðið mjög háir ef miðað er við vísitölu
neysluverðs. Hinn eðlilegi mælikvarði við þessar aðstæður verður hins
vegar undirliggjandi verðbólga þar sem bein áhrif skattalækkana hafa
verið dregin frá.
Auk þess að lækka neysluskatt mun minna aðhald í opinberum
framkvæmdum en áður var tilkynnt og ef af yrði rýmkun útlánareglna
Íbúðalánasjóðs ýta undir eftirspurn á næstu misserum. Þetta er ótíma-
bær slökun á aðhaldi.
Eru stýrivextir óeðlilega háir?
Seðlabankinn hefur verið gagnrýndur fyrir að hafa hækkað stýrivexti
meira en góðu hófi gegnir. Aðhald stýrivaxta verður hins vegar að
meta í ljósi efnahagslegra aðstæðna. Hvort heldur horft er til vaxt-
ar landsframleiðslu, innlendrar eftirspurnar, viðskiptahalla eða at-
vinnuleysis sker efnahagsþróunin á Íslandi sig úr því sem gerist meðal
annarra þróaðra landa. Verðbólgan er einnig mun meiri. Í því ljósi
eru stýrivextir á Íslandi ekki sérstaklega háir. Ísland er vissulega í hópi
landa þar sem raunstýrivextir eru hvað hæstir, en sker sig ekki úr í
samanburði við lönd sem búa við svipaða verðbólgu og eiga að baki
langvarandi verðbólguvanda.3
Hámark stýrivaxta gæti verið í augsýn en lengra er í að þeir verði
lækkaðir
Fráviksspá með peningastefnureglu sem miðast við að verðbólgu-
markmiðið náist á spátímanum bendir til þess að stýrivextir þurfi að
hækka í rúmlega 15% og haldast þar um tíma. Í annarri fráviksspá
þar sem gert er ráð fyrir óbreyttum stýrivöxtum út tímabilið verður
verðbólga heldur meiri, en munurinn er tiltölulega lítill. Í fráviksspá
með peningastefnureglu er hins vegar hægt að lækka stýrivexti fyrr
3. Sem dæmi má nefna Brasilíu, þar sem raunstýrivextir eru rúmlega 10%, og Tyrkland, þar
sem raunstýrivextir eru um 7½%. Miðað við 14% stýrivexti Seðlabanka Íslands og rúmlega
7% verðbólgu eru raunstýrivextir hér á landi tæplega 7%. Við samanburð á stýrivöxtum
milli landa og við aðra markaðsvexti þarf einnig að umbreyta stýrivöxtum í flata vexti
(forvexti) en þeir vextir eru núna um 13,1% hér á landi.
%
Mynd IX-9
Stýrivextir út frá peningastefnureglu
með og án skattaáhrifa
Án skattaáhrifa
Með skattaáhrifum
Heimild: Seðlabanki Íslands.
11
12
13
14
15
16
200820072006
Mynd IX-10
Vöxtur innlendrar eftirspurnar í ríkjum
OECD árið 2005
% af VLF
Heimildir: OECD, Reuters EcoWin.
0
2
4
6
8
10
12
14
16
Ís
la
nd
Ty
rk
la
nd
Sl
óv
ak
ía
Sp
án
n
Ír
la
nd
N
or
eg
ur
K
an
ad
a
N
ýj
a-
Sj
ál
an
d
Á
st
ra
lía
D
an
m
ör
k
M
ex
ík
ó
Ba
nd
ar
ík
in
Lú
xe
m
bo
rg
Fi
nn
la
nd
O
EC
D
a
lls
Sv
íþ
jó
ð
Su
ðu
r-
K
ór
ea
Ja
pa
n
Be
lg
ía
Fr
ak
kl
an
d
G
rik
kl
an
d
Pó
lla
nd
Sv
is
s
Br
et
la
nd
Ev
ru
sv
æ
ði
ð
Té
kk
la
nd
A
us
tu
rr
ík
i
Po
rt
úg
al
Þý
sk
al
an
d
Ít
al
ía
H
ol
la
nd
U
ng
ve
rja
la
nd
%
Mynd IX-8
Verðbólguspá út frá grunndæmi
með og án skattaáhrifa
Án skattaáhrifa
Með skattaáhrifum
Heimild: Seðlabanki Íslands.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
2008200720062005