Peningamál - 01.11.2006, Qupperneq 59

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
6
•
3
59
Hækkun stýrivaxta leiðir einnig til tímabundinnar hækkunar verð-
tryggðra langtímavaxta í líkaninu, ef breyttar verðbólguvæntingar vega
ekki þyngra á metunum. Verðtryggðir vextir skipta mestu máli fyrir
útgjalda- og fjárfestingarákvarðanir einstaklinga og fyrirtækja. Hækk-
un þeirra dregur smám saman úr bæði einkaneyslu og fjárfestingu í
líkan inu. Heildareftirspurnin dregst því saman og sömuleiðis þrýsting-
ur á notkun framleiðsluþátta, sem er mældur með framleiðsluspennu.
Samdráttur heildareftirspurnar leiðir einnig til minni eftirspurnar eftir
innfl uttri vöru og þjónustu, meira atvinnuleysis og minni húsnæðiseft-
irspurnar. Lægri framleiðsluspenna dregur að lokum úr verðbólguþrýst-
ingi, hvort sem um verð neysluvara er að ræða eða verð húsnæðis og
vinnuafl s (þ.e. launa).
Í líkaninu er einnig tekið tillit til svokallaðra annarrar umferðar
áhrifa þegar fyrirtæki og einstaklingar, sem urðu ekki fyrir beinum
áhrifum vaxtahækkunarinnar, verða einnig fyrir áhrifum. Þessi áhrif
birtast m.a. í því að samdráttur heildareftirspurnar leiðir til lækkunar
launatekna heimila og því ráðstöfunartekna þeirra í líkaninu.
Áhrif á eignaverð
Eins og sjá má á mynd 1 leiðir hækkun stýrivaxta um 1 prósentu til
lækk unar bæði hlutabréfa- og húsnæðisverðs í líkaninu. Hermunin
gefur til kynna að áhrif stýrivaxta á húsnæðisverð nái hámarki eftir
u.þ.b. eitt ár en tvö ár fyrir hlutabréfaverð. Lækkun hlutabréfaverðs og
markaðsvirðis langtímaskuldabréfa leiðir til minni fjármálaauðs heim-
ila. Lækkun húsnæðisverðs dregur jafnframt úr íbúðafjárfestingu og
hvort tveggja stuðlar að samdrætti húsnæðisauðs heimila. Heildarauð-
ur heimila minnkar því fyrir tilstilli vaxtahækkunarinnar. Það dregur úr
einkaneyslu og því heildareftirspurn.
Áhrif á gengi
Áhrif stýrivaxtabreytinga á gengi gjaldmiðils eru mjög mikilvæg í miðl-
unarferli peningastefnu í litlu opnu hagkerfi eins og því íslenska. Í
QMM stuðlar hækkun stýrivaxta um 1 prósentu að gengisstyrkingu
krónunnar sem leiðir til skammvinnrar hækkunar raungengis þar sem
innlent verðlag bregst seinna við. Gengi krónunnar styrkist samstundis
um 0,2% og heldur áfram að styrkjast uns það nær hámarki um 0,8%
sterkara en fyrir hækkunina. Þessi þróun er ekki í takt við óvarið vaxta-
jafnvægi sem gerir ráð fyrir að gengið styrkist strax um 1% og veikist
svo smám saman þannig að vænt ávöxtun erlendra og innlendra fjár-
eigna sé jöfn. Hins vegar er hún í samræmi við niðurstöður alþjóðlegra
rannsókna og fyrri rannsókna á miðlunarferlinu hérlendis (sjá Eichen-
baum og Evans, 1995, og Þórarinn G. Pétursson, 2001).
Gengisstyrkingin dregur úr útfl utningsmagni og útfl utningsverð-
lag í innlendum gjaldmiðli lækkar. Eftirspurn eftir innlendum vörum í
samkeppni við innfl uttar vörur, sem hafa lækkað í verði, dregst sömu-
leiðis saman. Eftirspurn er þannig beint út úr þjóðarbúskapnum og
verðbólguþrýstingur minnkar. Líkanið leitast einnig við að taka tillit til
annarrar umferðar áhrifa sem birtast í því að geta fyrirtækja til lánsfjár-
öfl unar, fjárfestingar og launahækkana dregst saman. Að lokum hefur
gengisstyrkingin bein áhrif á verðlag innfl uttrar vöru og þjónustu og
þar með verðbólgu í líkaninu.