Peningamál - 01.11.2006, Qupperneq 71

Þorvarður Tjörvi Ólafsson1
Hræringar innan peningahagfræðinnar og starfsemi
seðlabanka
Meiri samhljómur er nú á milli lærdóma um framkvæmd peningastefnu sem draga má af hagfræðikenningum,
rannsóknum, reynslu og líkönum. Í greininni verður fjallað um framþróun síðustu tveggja áratuga, einkum
innan peningahagfræðinnar, og hvernig hún hefur treyst undirstöður peningastefnu seðlabanka víða um heim.
Svokölluð nýkeynesísk hagfræði er í lykilhlutverki þessarar þróunar en nokkuð víðtæk sátt hefur skapast um
þá nálgun á undanförnum árum. Enn eru þó mörg álitamál óútkljáð og ljóst að nýkeynesísk hagfræði mun taka
frekari breytingum á næstunni. Aðlögun hennar að opnu hagkerfi hefur t.d. reynst vandasöm. Þessar hræringar
innan hagfræðinnar hafa haft áhrif á starf seðlabanka, þ.á m. Seðlabanka Íslands. Aukið gagnsæi í mótun og
kynningu peningastefnu, áhersla á stýrivaxtaferil næstu missera í stað stakrar vaxtaákvörðunar og nýjungar í
spágerð eru atriði sem má rekja til framþróunar hinnar nýkeynesísku hagfræði. Vaxandi áhersla er lögð á að til
þess að hámarka áhrif á verðbólguvæntingar þurfi peningastefna að vera kerfisbundin, trúverðug og gagnsæ.
Inngangur
Seðlabankar taka einkum mið af fernu við mótun peningastefnu:
Í fyrsta lagi nýjustu kenningum innan hagfræðinnar hverju sinni. Í
öðru lagi niðurstöðum rannsókna m.a. á miðlunarferli peningastefnu
og ákvörðunarþáttum verðbólgu. Í þriðja lagi fenginni reynslu
af aðgerðum í peningamálum og loks spám líkana sem eiga að
endurspegla lærdóm fræða, rannsókna og reynslu. Mikil gróska hefur
einkennt öll þessi svið að undanförnu. Hraðar framfarir hafa átt sér stað
innan þjóðhagfræðinnar, einkum á sviði peningahagfræði. Niðurstöður
umfangsmikilla rannsókna liggja fyrir er lúta að miðlun peningastefnu,
eiginleikum verðbólgu og mótun bestu hugsanlegu peningastefnu
(e. optimal monetary policy). Aðgerðir seðlabanka virðast hafa skilað
árangri á undanförnum árum þar sem verðbólga hefur haldist lág þrátt
fyrir öfl ug an hagvöxt og hátt olíuverð. Þó ber að nefna að nokkur
ágreiningur ríkir um ástæður lágrar verðbólgu og hvort peningayfi rvöld
eigi í raun skilinn stærstan hluta heiðursins (sjá t.d. Rogoff, 2006). Loks
hefur ný kynslóð líkana litið dagsins ljós sem tekur mið af framförum á
sviði fræðikenninga og rannsókna og lærdómi reynslunnar.
Mun meiri samhljómur en áður er á milli lærdóma um markmið,
mótun og framsetningu (e. communication) aðgerða í peningamálum
sem seðlabankar geta dregið af ýmsum stoðum peningastefnunnar,
þ.e. hagfræðikenningum, rannsóknum, reynslu og líkönum. Samhljóm-
urinn er hins vegar ekki alger. Enn eru mörg álitamál uppi, einkum að
því er varðar tilhögun peningamála í litlu opnu hagkerfi eins og því
íslenska. Mikilvægt er að átta sig á þeirri fótfestu sem peningayfi rvöld
hafa öðlast með þessum aukna samhljómi. Um leið er hins vegar brýnt
1. Höfundur er hagfræðingur á hagfræðisviði Seðlabanka Íslands. Höfundur þakkar Arnóri
Sighvatssyni, Ásgeiri Daníelssyni, Þórarni G. Péturssyni, Ragnhildi Jónsdóttur, Karen
Vignis dóttur, Tómasi Erni Kristinssyni og málstofugestum á fyrirlestri í Seðlabanka Íslands
þann 23. maí 2006 fyrir gagnlegar ábendingar. Höfundur er einn ábyrgur fyrir þeim ann-
mörkum sem eru á þessari grein. Skoðanir, sem koma fram í greininni, eru höfundar og
þurfa ekki að endurspegla skoðanir Seðlabanka Íslands. Nokkur hluti greinarinnar byggist á
nýútkominni rannsóknarritgerð höfundar, “The New Keynesian Phillips Curve: In Search of
Improvements and Adaptation to the Open Economy”, Central Bank of Iceland Working
Papers No. 31.