Peningamál - 01.11.2006, Qupperneq 74

HRÆRINGAR INNAN PENINGAHAGFRÆÐINNAR
OG STARFSEMI SEÐLABANKA
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
6
•
3
74
var að. Almenningur átti sig á þessum hvötum, trúi að peningayfi rvöld
falli fyrir freistingunni og búist því við meiri verðbólgu en stefnt er að.
Aðgerðir seðlabanka til að draga úr atvinnuleysi leiði því einungis til
aukinnar verðbólgu án nokkurs ábata í formi lækkunar atvinnuleysis
eða aukins hagvaxtar. Þetta er svokallaður tímaósamkvæmnisvandi (e.
time inconsistency problem) peningayfi rvalda.3 Meðal aðferða, sem
hafa verið ræddar í þessum greinaskrifum, til að leysa þennan trúverð-
ugleikavanda er að ráða „íhaldssaman“ (e. conservative) seðlabanka-
stjóra, beita hvatasamningum eða markmiðsreglum (e. target rules)
(sjá yfi rlitsgrein Perssons og Tabellinis, 1990).
Nýkeynesíska nálgunin hefur skapað sameiginlegan grundvöll
fyrir þjóð- og peningahagfræði. Fyrir tuttugu árum tókust á heildar-
jafnvægisnálgunin, sem var ríkjandi innan þjóðhagfræðinnar, og minni
líkön (t.d. AS-AD) án vel skilgreinds hagfræðilegs grunns, sem voru
algengust innan peningahagfræðinnar.4 Nú ganga báðar greinar hag-
fræðinnar út frá nýkeynesísku nálguninni. Þetta hefur stuðlað að betur
skilgreindum líkönum fyrir miðlunarferli peningastefnunnar við skilyrði
ófullkominnar samkeppni og tregbreytanlegs verðs.
Framfarir í peningahagfræði einskorðast hins vegar ekki við sam-
eiginlegan grundvöll nýkeynesísku hagfræðinnar. Á undanförnum
árum hafa orðið nokkrar mikilsverðar framfarir innan peningahagfræð-
innar sem hafa haft áhrif á stefnumótun seðlabanka í peningamálum.
Meðal þeirra eru mat og þróun á peningastefnureglum (Taylor, 1993)
og útleiðsla svokallaðs Taylor-lögmáls, sem kveður á um meiri breyt-
ingu stýrivaxta en verðbólgu til að tryggja verðlagsstöðugleika. Lög-
málið beinir kastljósinu að mikilvægi raunstýrivaxta og hversu brýnt sé
að raunstýrivextir hækki til að draga úr verðbólgu og öfugt.
Áhersla nýkeynesískrar hagfræði á væntingar og framsýna hegð-
un á markaði hefur sömuleiðis mikil áhrif á framkvæmd peningastefnu,
líkt og Walsh (2006) bendir á. Ef verðbólguvæntingar markaðsaðila
eru megindrifkraftur verðbólgu skiptir sköpum að peningastefnan sé
kerfi sbundin, trúverðug og gagnsæ til að hafa sem mest áhrif á þessar
væntingar. Þessi væntingafarvegur í miðlunarferli peningastefnunnar
gefur peningayfi rvöldum í raun færi á nýju stjórntæki, þ.e. þeim mögu-
leika að draga úr eða auka verðbólgu með því að hafa áhrif á vænting-
ar. Þetta hefur leitt af sér víðtæka umræðu um kosti og galla peninga-
stefnu með og án skuldbindingar (e. commitment vs. discretion) sem
er ólík þeirri umræðu sem áður var vísað til og var allsráðandi á níunda
og tíunda áratug síðustu aldar. Kjarni núverandi umræðu snýr að þeim
ábata sem hlýst af því að peningayfi rvöld skuldbindi sig til að halda
verðbólgu niðri jafnvel þótt enginn tímaósamkvæmnisvandi sé til stað-
ar. Það geta seðlabankar gert t.d. með lögbundnu verðbólgu markmiði
og gagnsæi í mótun, kynningu og framkvæmd peningastefnu. Slíkar
3. Stefna er samkvæm í tíma ef aðgerðir sem eru áætlaðar á tímabili t og eiga að taka gildi
á tímabili t+i eru enn æskilegar (e. optimal) þegar tímabil t+i rennur upp. Stefna er hins
vegar ósamkvæm í tíma ef aðgerðirnar eru ekki enn þá bestu aðgerðirnar þegar tímabil t+i
rennur upp (einungis vegna þess að tími hefur liðið, ekki vegna nýrra upplýsinga o.s.frv.).
4. AS-AD-líkön peningahagfræðinnar byggðust oftast á Lúkasarframboðsfalli og svo hefð-
bundnu IS-LM-líkani á eftirspurnarhliðinni. Lucas (1972) setti fram framboðsfall þar sem
framleiðsluspenna (frávik landsframleiðslu frá framleiðslugetu) er fall af óvæntri verðbólgu.
Framleiðsla víkur því einungis frá framleiðslugetu þegar verðbólga er meiri en vænst er.