Peningamál - 01.11.2006, Qupperneq 75

HRÆRINGAR INNAN PENINGAHAGFRÆÐINNAR
OG STARFSEMI SEÐLABANKA
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
6
•
3
75
aðgerðir eru líklegar til að veita verðbólguvæntingum betri kjölfestu og
stuðla að hagstæðara samspili sveifl na í verðlagi og framleiðslu.
Walsh (2006) vekur athygli á hversu ólíkar leiðbeiningar líkönin
gáfu, sem nutu hylli allt frá áttunda áratug síðustu aldar til loka þess
tíunda. Þau gáfu til kynna að peningastefna væri einungis árangursrík
ef peningayfi rvöldum tækist að koma markaðsaðilum á óvart. Nú er
áhersla lögð á gagnsæi, trúverðugleika og kerfi sbundnar aðgerðir til
að reisa skorður við að verðbólguvæntingar víki verulega frá verðbólgu -
markmiði.
Reynslan
Jákvæð reynsla síðustu ára af aðgerðum peningayfi rvalda er annað
atriði sem hefur stuðlað að aukinni sátt um skipan peningamála og
framkvæmd peningastefnu. Reynslan af aðgerðum seðlabanka á
áttunda áratugnum og byrjun þess níunda var afar slæm. Verðbólga fór
víða úr böndunum og atvinnuleysi jókst. Ágreiningur ríkti um lausnir
á vandanum og jafnvel þau tæki sem peningayfi rvöld ættu að beita í
baráttunni gegn verðbólgunni. Hins vegar skapaðist víðtækari sátt um
að verðlagsstöðugleiki ætti að vera meginmarkmið peningastefnunnar.
Síðan þá hefur birt yfi r peningayfi rvöldum. Verðbólga hefur víðast hvar
haldist lág þrátt fyrir að hagvöxtur hafi lengst af verið mikill. Mikilvægar
umbætur hafa átt sér stað í starfi seðlabanka víða um heim er lúta að
umgjörð, markmiðum og mótun peningastefnunnar auk framfara í
miðlun upplýsinga um aðgerðir í peningamálum. Þessar úrbætur hafa
stuðlað að brýnum breytingum innan peningahagfræðinnar.
Þekktasta dæmið var þegar Seðlabanki Nýja-Sjálands tók fyrstur
upp formlegt verðbólgumarkmið snemma árs 1990. Síðan þá hefur
ríkjum sem byggja á lögbundnu verðbólgumarkmiði fjölgað ört og
fræðileg umfjöllun um peningamál gengur í mörgum tilfellum út frá því
vísu að peningayfi rvöld starfi samkvæmt verðbólgumarkmiði. Reynsl-
an af upptöku þess hefur undirstrikað mikilvægi verðbólguspáa sem
millistjórntækis seðlabanka. Æ fl eiri seðlabankar birta reglulega verð-
bólguspár í sérstökum verðbólguskýrslum. Slík skrif hafa undir strikað
mikilvægi orðræðunnar í miðlun upplýsinga um aðgerðir í peningamál-
um. Aukin áhersla hefur verið lögð á gagnsæi í túlkun upplýsinga og
rökstuðning vaxtaákvarðana. Nú er oft rætt um hve mikið gagnsæið
eigi að vera. Noregsbanki hefur gengið hvað lengst og birtir þann
stýrivaxtaferil sem hann telur að tryggi framgang verðbólgumarkmiðs -
ins á hverjum tíma (sjá t.d. Woodford, 2005a, Svensson, 2006, og
Qvigstad, 2006).
Glíma Japana við verðhjöðnunarvandann er annað dæmi um
reynslu af framkvæmd peningastefnu sem hefur skilað sér inn í pen-
ingahagfræðina. Hún opnaði augu manna fyrir hættum verðhjöðn-
unargildrunnar. Í kjölfarið breyttu seðlabankar víða um heim verðbólgu -
markmiðum sínum til að forðast of lága verðbólgu eða verðhjöðnun
og fræðimenn hófust handa við að þróa líkön til að takast á við vand-
ann. Í þeim er einmitt lögð áhersla á mikilvægi væntingafarvegarins í
miðlunarferli peningastefnunnar (sjá t.d. Gauti B. Eggertsson, 2003,
2006).
Þá hafa lágir vextir og lausafjárgnótt allra síðustu ára vakið upp
spurningar um hvort rétt sé að verðstöðugleiki sé eina lokamarkmið