Peningamál - 01.03.2007, Qupperneq 9

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
7
•
1
9
sveiflna í þjóðarbúskapnum ákaflega takmarkað. Samdráttur er í raun
óhjákvæmilegur og bein afleiðing af ofþenslu fyrri ára. Langdregnari
aðlögun að verðbólgumarkmiði grefur undan trúverðugleika peninga-
stefnunnar og stuðlar að því að háar verðbólguvæntingar festist í sessi.
Gerðist það yrði enn dýrara að vinna bug á verðbólgunni. Í versta falli
gæti ótímabær lækkun stýrivaxta leitt til þess að erlendir sem innlendir
fjárfestar misstu traust á krónuna. Lækkun gengis sem af því hlytist
gæti aukið á samdrátt í stað þess að draga úr honum.
Veruleg hætta á óhagstæðari gengisþróun sem bregðast þarf við
Þótt betri horfur séu taldar á því en áður að núverandi stýrivextir
dugi til þess að ná verðbólgumarkmiðinu á spátímanum hvílir sú
niðurstaða ekki að öllu leyti á traustum forsendum. Gengi krónunnar
er mikilvægur áhrifavaldur verðbólgu. Í grunnspánni er gengi hennar
ákvarðað út frá reiknireglu sem tekur tillit til vaxtamunar og
raungengis. Samkvæmt þessari reiknireglu helst krónan nokkuð
stöðug og sterk á spátímabilinu. Meiri líkur eru þó taldar á að gengi
krónunnar verði veikara en í grunnspánni en að það verði sterkara
(sjá mynd I-4b). Reynslan sýnir hins vegar að slíkar reiknireglur gefa
ekki góðar spár og ber ekki að túlka sem slíkar. Hins vegar er ekki völ
á öðru betra. Nokkur óvissa er alla jafna í gengismálum þegar gengi
ákvarðast á markaði, en nú um stundir er þessi óvissa óvenju mikil
vegna tveggja afla sem togast á: gríðarlegs viðskiptahalla sem þarf
að fjármagna og mikils vaxta munar við útlönd sem líta má á sem
nauðsynlega umbun til þeirra sem fjármagna hallann með kaupum á
skuldabréfum í íslenskum krónum. Mikilvægt lóð á vogarskál þessara
afla er traust markaðarins á peningastefnu Seðlabankans.
Viðhorf á erlendum fjármálamörkuðum eru hins vegar hvikul og
ráðast að nokkru leyti af breytingum á alþjóðlegum fjármálalegum
skilyrðum sem eru utan áhrifasviðs Seðlabankans. Ef fjárfestar telja
lán til íslenskra aðila áhættumeiri en áður, t.d. í kjölfar hækkandi vaxta
í viðskiptalöndunum eða óhagstæðrar efnahagsþróunar innanlands
eða í öðrum hávaxtalöndum, gæti fjármögnun viðskiptahallans
orðið dýrari. Afleiðingin gæti orðið umtalsverð gengislækkun
krónunnar. Í rammagrein IX-2 er lýst fráviksdæmi sem sýnir viðbrögð
peningastefnunnar við slíku áfalli. Þar eru metnar afleiðingar þess
fyrir peningastefnuna ef gengi krónunnar lækkaði um 20% á þriðja
og fjórða fjórðungi þessa árs sakir verri fjármálalegra skilyrða í
heiminum. Til þess að ná verðbólgumarkmiðinu á spátímanum yrðu
stýrivextir að hækka um rúmlega tvær prósentur frá grunnferlinum (sjá
myndir I-6 og I-7). Samdráttur eftirspurnar og landsframleiðslu árið
2009 yrði umtalsvert meiri fyrir vikið. Kostnaðurinn við að aðhafast
ekkert gæti hins vegar orðið enn meiri ef aðgerðaleysi leiddi til þess
að gengi krónunnar lækkaði enn meira með tilheyrandi áhrifum á
verðbólgu. Einkum gæti langtímakostnaðurinn orðið mikill ef þrálát
verðbólga græfi undan trausti á peningastefnuna og leiddi til þess að
verðbólguvæntingar færðust verulega í aukana á ný.
Frekari uppbygging áliðnaðar gæti breytt horfunum verulega
Í öðru fráviksdæmi sem greint er frá í rammagrein IX-2 er gert ráð
fyrir því að álbræðslan í Straumsvík verði stækkuð og í kjölfarið ráðist
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
%
Mynd I-5
Frávik verðbólgu frá markmiði og
framleiðsluspenna
-3
-2
-1
0
1
2
3
4
5
6
20092008200720062005
Verðbólga
Verðbólga (án skattaáhrifa)
Framleiðsluspenna (% af framleiðslugetu)
50% óvissubil
75% óvissubil
90% óvissubil
Grunnspá
Mynd I-6
Stýrivextir - fráviksdæmi
Spátímabil 1. ársfj. 2007 - 4. ársfj. 2009
Heimild: Seðlabanki Íslands.
%
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
2005 2006 2007 2008 2009
Fráviksdæmi með gengislækkun
Fráviksdæmi með stóriðjuframkvæmdum