Peningamál - 01.07.2007, Page 18

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
7
•
2
18
Gjaldmiðlasamsetningin hefur einnig tekið töluverðum breyt-
ingum undanfarið hálft ár. Um áramót voru lán til heimila í svissnesk-
um frönkum og japönskum jenum 47% gengistryggðra útlána þriggja
stærstu viðskiptabankanna en um 85% í maímánuði.
... einkum sökum aukins vægis lágvaxtagjaldmiðla
Aukið vægi lágvaxtagjaldmiðla felur í sér umtalsvert aukna áhættu af
þrennum toga. Í fyrsta lagi leiða sveiflur í gengi krónunnar almennt til
meiri breytileika greiðslubyrðar gengistryggðra en verðtryggðra lána.
Vegna þess að heimilin, ólíkt mörgum fyrirtækjum, eru alla jafna ekki
með neinar gengisvarnir, hvorki með tekjuflæði í lántökugjaldmiðli né
framvirkum samningum, eru þau berskjölduð fyrir slíkum sveiflum. Í
öðru lagi er sérstök áhætta bundin þeim gjaldmiðlum sem vega þyngst
um þessar mundir. Í sögulegu samhengi er gengi þeirra veikt og gæti
því átt eftir að hækka verulega, einkum gengi japanska jensins. Ef
veiking krónunnar færi saman við enn frekari styrkingu þessara gjald-
miðla gæti það haft veruleg áhrif á greiðslubyrði þessara lána. Í þriðja
lagi bera þessi lán breytilega vexti sem nú eru sögulega lágir. Lesa má
út úr framvirkum vöxtum þeirra gjaldmiðla sem vega rúmlega 95% í
gengistryggðum útlánum þriggja stærstu bankanna til heimilanna þ.e.
svissnesks franka, japansks jens og evru, að vænst er verulegrar hækk-
unar vaxta á næstu misserum. Þessu til viðbótar má telja verulegar
líkur á að hækkun vaxta t.d. í Japan muni leiða til hækkunar á gengi
jensins og lækkunar á gengi krónunnar. Áhættuþættirnir eru því inn-
byrðis tengdir. Mikilvægt er að lántakendur geri sér grein fyrir því.
Þótt gengistryggð lán nemi nú 11-12% af heildarútlánum inn-
lánsstofnana til heimila ráðast fjármálaleg skilyrði heimilanna enn að
langmestu leyti af innlendri vaxtaþróun og framboði lánsfjár.2 Öðru
máli gegnir um fyrirtæki. Hlutdeild gengistryggðra lána er um 60%
af heildarútlánum innlánsstofnana til fyrirtækja. Mörg fyrirtæki hafa
tekjur í erlendum gjaldmiðlum auk þess sem gengisvarnir eru þeim
mun aðgengilegri. Gjaldeyrisáhætta sem fólgin er í gengistryggðum
útlánum til fyrirtækja er því oftar en ekki mun minni en til heimilanna.
Hjá fyrirtækjum vega áhrif erlendra fjármálalegra skilyrða mun þyngra.
Á móti hærri erlendum grunnvöxtum vegur að þau kunna að njóta
lægra áhættuálags bankanna að einhverju leyti. Verð skuldatrygginga
þeirra er nú svipað og rétt eftir að Moody's hækkaði lánshæfismat
bankanna í febrúar sl. Ætla má að betri vaxtakjara bankanna gæti í
útlánsvöxtum sem þeir bjóða heimilum og fyrirtækjum.
2. Hlutfallið fór upp í 13% í mars, en hefur síðan aðeins lækkað vegna gengisbreytinga.
Breyting frá sama ársfjórðungi fyrra árs (%)
Mynd III-10
Útlánaaukning lánakerfisins1
1. ársfj. 1997 - 1. ársfj. 2007
0
10
20
30
40
50
60
70
‘06‘05‘04‘03‘02‘01‘00‘99‘98‘97
1. Vegna breytingar á lánaflokkun eru tölur frá og með þriðja árs-
fjórðungi 2003 ekki fyllilega sambærilegar við eldri tölur.
Heimild: Seðlabanki Íslands.
‘07
Heimili
Fyrirtæki
Alls
Heimild: Seðlabanki Íslands.
Ma.kr.
Mynd III-11
Gengisbundin útlán innlánsstofnana
til heimila og hlutfall þeirra af heildarútlánum
Mánaðarlegar tölur janúar 1998 - maí 2007
Gengisbundin lán til heimila, samtals (v. ás)
Hlutfall gengisbundinna lána heimila (h. ás)
%
0,0
12,5
25,0
37,5
50,0
62,5
75,0
87,5
100,0
0
2
4
6
8
10
12
14
16
‘07‘06‘05‘04‘03‘02‘01‘00‘99‘98
31.12.2006
30.4.2007
31.5.2007
Mynd III-12
Myntsamsetning erlendra lána til heimila
Kaupþing, Landsbanki, Glitnir
%
Heimild: Seðlabanki Íslands.
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
GBPCHFJPYUSDEUR