Peningamál - 01.07.2007, Side 41

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
7
•
2
41
tengst aukinni áhættufælni alþjóðlegra fjárfesta og hækkun erlendra
vaxta.
Mynd 1 sýnir möguleg viðbrögð Seðlabankans við ofangreind-
um skelli. Stýrivextir eru hækkaðir strax á fjórða ársfjórðungi um
tæplega 1 prósentu og samtals um 1½ prósentu til að koma í veg
fyrir að tímabundin aukning verðbólgu festi rætur í verðbólguvænt-
ingum. Stýrivextir eru því orðnir rúmlega 143/4% um mitt næsta ár,
en þá taka þeir að lækka aftur. Vextir verða þó hærri en í grunn spánni
út spátímann. Þeir þurfa hins vegar ekki að hækka eins mikið og í
fráviksdæminu í síðustu Peningamálum, enda spennan í hagkerfi nu
minni þegar áfallið ríður yfi r en þá var talið. Bæði hefur framleiðslu-
spennan verið endurmetin og gengislækkunin kemur síðar þegar
meira hefur dregið úr henni.
Þessi kröftuga hækkun vaxta dugar þó ekki til að koma í veg
fyrir að verðbólga aukist tímabundið í kjölfar gengislækkunarinnar
(mynd 2). Verðbólga nær hámarki um mitt næsta ár í um 5½% í stað
rúmlega 3% í grunnspánni. Hún lækkar síðan smám saman og er
komin í markmið í lok spátímans, u.þ.b. ári seinna en í grunnspánni.
Tilgangur hækkunar vaxta í kjölfar gengislækkunarinnar er ekki
að halda gengi krónunnar uppi í sjálfu sér, heldur að koma í veg
fyrir að raunstýrivextir lækki óhófl ega vegna aukinnar verðbólgu
og skapa verðbólguvæntingum trúverðuga kjölfestu þótt verðbólga
aukist tímabundið vegna gengislækkunarinnar. Því skiptir tímasetn-
ing mögulegrar veikingar krónunnar miklu máli. Verði hún við nú-
verandi aðstæður yfi rspennts efnahagslífs er meiri hætta á því að
gengislækkunin hafi viðvarandi áhrif á verðbólgu en ef hún yrði þeg-
ar framleiðsluþættir eru ekki að fullu nýttir.
Möguleg orsök slíkrar gengislækkunar skiptir einnig höfuðmáli.
Þannig kallar gengislækkun sem stafar af neikvæðum framboðsskelli
(t.d. versnandi viðskiptakjörum) á mildari viðbrögð en gengislækk-
un sem stafar af hreinni eignatilfærslu. Neikvæður framboðsskellur
dregur úr almennri eftirspurn sem vinnur á móti áhrifum gengislækk-
unar á verðbólgu og minnkar því þörf fyrir hækkun vaxta og því
meira sem verðbólguvæntingar hafa sterkari kjölfestu.
Bygging álvers í Helguvík tefur lækkun stýrivaxta
Í grunnspánni er ekki gert ráð fyrir frekari byggingu ál- og orkuvera
á spátímanum. Í spám Seðlabankans hefur að jafnaði ekki verið tekið
tillit til slíkra framkvæmda í grunnspá fyrr en nær fullvíst er að ráðist
verði í þær, en áhrifi n metin í fráviksdæmum. Verði af áformum um
slíkar framkvæmdir yrði eftirspurn eftir innlendum framleiðsluþátt-
um meiri en felst í grunnspánni og verðbólguþrýstingur þar af leið-
andi meiri. Hærra gengi krónunnar kynni þó að vinna þar á móti
framan af.
Frá síðustu Peningamálum hefur áætlun um frekari stækkun
álverksmiðjunnar í Straumsvík verið hafnað í atkvæðagreiðslu íbúa.
Áætlanir um byggingu nýs álvers Century Aluminium í Helguvík virð-
ast hins vegar hafa fengið byr undir báða vængi. Aðrir möguleikar
eru einnig til umræðu en lengra er í að hægt verði að hefjast handa
við þá og því líklegt að þeir falli að öllu eða mestu leyti utan þess
tímabils sem núverandi grunnspá nær yfi r. Í þessu fráviksdæmi eru
því einungis skoðuð áhrif byggingar álvers í Helguvík og möguleg
viðbrögð peningastefnunnar við þeim.
Fjárfestingaráform í tengslum við uppbyggingu álvers í Helgu-
vík og nauðsynleg orkuöfl un eru í meginatriðum þau sömu og lágu
til grundvallar fráviksdæminu í síðustu Peningamálum. Gert er ráð
fyrir 240 þús. tonna framleiðslugetu og byggingarframkvæmdum
í tveimur jafnstórum áföngum. Heildarkostnaður, að mati Seðla-
bankans, verður um 120 ma.kr. (um 10% af landsframleiðslu ársins
2006). Gert er ráð fyrir að framkvæmdir hefjist árið 2008 og að fyrri
áfanga verði lokið árið 2011, en hinum síðari árið 2013. Áætlað er
50% óvissubil
75% óvissubil
90% óvissubil
Grunnspá
Mynd 2
Verðbólga - fráviksdæmi
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
%
Fráviksdæmi með gengislækkun
Fráviksdæmi með stóriðjuframkvæmdum
Verðbólgumarkmið
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
2006 2007 2008 2009 ‘10