Peningamál - 01.07.2007, Blaðsíða 58

ERLEND STAÐA ÞJÓÐARBÚSINS OG ÞÁTTATEKJUR
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
7
•
2
58
um efni fram um áratuga skeið er mismunandi samsetning og ávöxtun
á eigna- og skuldahlið. Ávöxtun erlendra eigna hefur um árabil verið
um 2% hærri að meðaltali en ávöxtun skulda. Helsta skýringin á þess-
ari umframávöxtun er að hlutafé vegur talsvert þyngra í eignahliðinni
en í skuldahliðinni, þar sem vaxtaberandi eignir, svo sem skuldabréf
og almenn innlán, eru í meirihluta. Það sem vegur einna þyngst er að
bein fjárfesting Breta erlendis hefur að jafnaði verið talsvert meiri en
bein fjárfesting erlendra aðila í Bretlandi og hefur hrein eign í þessum
eignafl okki verið á bilinu 200 til 300 milljarðar punda undanfarin 6 ár.
Svipað og í fl estum öðrum löndum hefur ávöxtun beinnar fjárfestingar
verið talsvert meiri en hinna eignafl okkanna. Það eitt og sér að hlutfall
beinnar fjárfestingar í eignasafninu er hærra en hlutfall beinnar fjár-
festingar í skuldasafninu skýrir að hluta til þversögnina hér að framan.
Það vekur hins vegar athygli að svipuð staða virðist vera uppi í Bret-
landi og í Bandaríkjunum þ.e. að ávöxtun beinnar fjárfestingar Breta
erlendis er talsvert hærri en ávöxtun beinnar fjárfestingar erlendra aðila
í Bretlandi. Sem dæmi um þetta má nefna að árið 2005 var ávöxt-
un beinnar erlendrar fjárfestingar Breta erlendis um 11% en ávöxtun
erlendra aðila af beinum fjárfestingum í Bretlandi var um 7%. Ef eigna-
og skuldahlið beinnar fjárfestingar er leiðrétt með tilliti til markaðs-
verðs lækkar ávöxtunarprósenta eignahlutans niður í rúmlega 5% en
skuldahlutans niður í rúm 3% samkvæmt útreikningum Nickel (2006).
Þrátt fyrir það er samt um talsverðan mun að ræða Bretum í hag. Sjálf-
bærni viðskiptahallans er undir því komin að hlutfall hlutabréfa í beinni
erlendri fjárfestingu haldist hátt og að þessi munur á ávöxtun, sem
erfi tt er að skýra, haldist.
Afgangur á viðskiptajöfnuði í Svíþjóð
en hrein erlend staða batnar lítið
Ólíkt Bretlandi og Bandaríkjunum hefur Svíþjóð um árabil haft talsverð-
an afgang á viðskiptajöfnuði (sjá mynd 4), en síðustu árin skýrist hann
einkum af hagstæðum vöru- og þjónustujöfnuði. Þessi afgangur hefur
hins vegar ekki skilað sér í aukningu erlendra eigna umfram skuldir.
Uppsafnaður afgangur á viðskiptajöfnuði á tímabilinu 1989-2005 nam
um 995 milljörðum sænskra króna (SEK). Á sama tímabili batnaði hrein
erlend staða hins vegar aðeins um rífl ega 50 milljarða SEK. Samkvæmt
rannsóknum Blomberg og Falk (2006) og Lane (2006) skýrist þetta
einna helst af mismunandi ávöxtun eigna og skulda og breytingum
á gengi sænsku krónunnar. Þar sem bæði erlendar eignir og skuldir
hafa margfaldast á nokkrum árum hefur viðskiptajöfnuður hlutfalls-
lega sífellt minni áhrif á þróun hreinnar erlendrar stöðu. Áhrif gengis -
breytinga sænsku krónunnar og hlutfallsleg þróun hlutabréfaverðs í
Svíþjóð miðað við erlenda markaði yfi rgnæfa framlag viðskiptajafn-
aðarins til erlendu stöðunnar.3 Í árslok 2005 nam hrein erlend eign Svía
um 2.600 milljörðum SEK. Ef gengi sænsku krónunnar hefði veikst um
3. Þess ber jafnframt að geta að sænski seðlabankinn skráir beina fjárfestingu á markaðs-
virði en ekki á bókfærðu virði eins og Seðlabanki Íslands gerir. Sé bein fjárfesting skráð á
bókfærðu virði kemur í ljós að hrein staða í lok tímabilsins 1989-2005 er í raun yfir 300
milljörðum sænskra króna lakari en í upphafi þess. Sé miðað við þessa útreikninga, eins og
staðlar Alþjóðagjaldeyrissjóðsins segja til um, eru áhrif viðskiptajafnaðar enn minni á hreina
erlenda stöðu sænska þjóðarbúsins en niðurstöður Blomberg og Falk benda til.
Heimildir: OECD, Sænski seðlabankinn.
Mynd 4
Hrein erlend staða og
viðskiptajöfnuður Svíþjóðar
Árlegar tölur 1995-2005
% af VLF
Hrein erlend staða (bein fjárfesting á bókfærðu virði) (v. ás)
Hrein erlend staða (bein fjárfesting á markaðsvirði) (v. ás)
Viðskiptajöfnuður sem hlutfall af landsframleiðslu (h. ás)
% af VLF
-50
-40
-30
-20
-10
0
10
20
30
0
1
2
3
4
5
6
7
8
‘05‘04‘03‘02‘01‘00‘99‘98‘97‘96‘95
Heimildir: Lane & Ferretti (2006), OECD.
Mynd 3
Hrein erlend staða og
viðskiptajöfnuður Bretlands
Árlegar tölur 1980-2005
% af VLF
Hrein erlend staða (v. ás)
Hrein erlend skuldastaða (v. ás)
Viðskiptahalli (h. ás)
% af VLF
-40
-30
-20
-10
0
10
20
30
40
-8
-6
-4
-2
0
2
4
6
8
‘04‘01‘98‘95‘92‘89‘86‘83‘80