Peningamál - 01.07.2007, Blaðsíða 70

ERLEND STAÐA ÞJÓÐARBÚSINS OG ÞÁTTATEKJUR
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
7
•
2
70
segir að ekki skuli tekið tillit til gengishagnaðar eða taps af verðbréfa-
viðskiptum við útreikning á þáttatekjum í greiðslujöfnuði, hvort sem
um er að ræða verðbréfafjárfestingu eða beina fjárfestingu.15 Ýmis
vandamál myndu fylgja því að taka gengissveifl ur á erlendum verð-
bréfum með við útreikning á jöfnuði þáttatekna. Sumir telja að það sé
óæskilegt að mæla gengissveifl ur því að ef niðursveifl a yrði á mörk-
uðum þyrfti að mæla neikvæða ávöxtun.
Tiltölulega auðvelt er hins vegar að áætla hver áhrifi n yrðu ef
þessi atriði væru tekin með við útreikning á þáttatekjujöfnuði. Á mynd
13 má annars vegar sjá þróun jafnaðar þáttatekna á tímabilinu 1990-
2006 og hins vegar áætlun á því hvernig þróunin hefði getað verið ef
verðbreytingar á hlutabréfum væru reiknaðar með sem ávöxtun. Hér
eru verðbreytingarnar reiknaðar sem afgangsstærð út frá breytingum á
stöðustærðum (sem færðar eru á markaðsvirði), árlegum fl æðistærðum,
gengi krónunnar og öðrum leiðréttingum. Eins og sjá má á myndinni
er fremur lítill munur á þessum tveimur stærðum framan af tímabilinu
en frá árinu 1997 má sjá mun meiri sveifl ur í þróun hins endurmetna
jafnaðar þáttatekna en í hinni hefðbundnu mælingu. Jafnframt er ljóst
að hreinar þáttatekjur eru ýmist mun jákvæðari eða mun neikvæðari
á einstökum tímabilum og því alls ekki gefi ð að önnur aðferðafræðin
gefi endilega hagstæðari mynd af þróun hreinna þáttatekna frekar en
hin. Á mynd 14 má sjá hver áhrifi n eru á viðskiptajöfnuðinn ef tekið er
tillit til hækkunar verðbréfa í jöfnuði þáttatekna. Af þessum útreikning-
um að dæma var viðskiptahallinn talsvert ofmetinn árið 2006. Sé tekið
tillit til verðhækkunar hlutabréfa í ávöxtun verðbréfafjárfestingar var
hallinn um 22,3% af VLF í stað 27,7%. Hins vegar var viðskiptahallinn
talsvert vanmetinn árið 2005 og á tímabilinu 2000-2003.
Fæst dóttur- og hlutdeildarfélög innlendra aðila erlendis
eru skráð á hlutabréfamörkuðum
Sett hefur verið fram sú skoðun að bein fjármunaeign innlendra aðila
sé vanmetin vegna þess að hún sé metin á bókfærðu virði en ekki
markaðsvirði, eins og gert er ráð fyrir í stöðlum Alþjóðagjaldeyrissjóðs-
ins. Fæst dóttur- og hlutdeildarfélög innlendra aðila erlendis eru skráð
á erlenda hlutabréfamarkaði. Því er erfi tt að meta hvaða áhrif aðrar
aðferðir hefðu á tölur um beina fjárfestingu.
Ef bein fjármunaeign erlendra aðila í innlendum fyrirtækjum sem
nú er færð á bókfærðu virði yrði færð á áætlað markaðsvirði myndi
eign erlenda aðila í innlendum fyrirtækjum líklega aukast talsvert. Hlut-
fall markaðsvirðis skráðra innlendra félaga í eigu erlendra aðila og eig-
in fjár, þ.e. V/E-hlutfallið (eða Q-gildið), gefur vísbendingu um hvort
meiri munur sé á markaðsvirði og bókfærðu virði hér á landi en í öðr-
um löndum. Töluverður hluti beinnar fjármunaeignar erlendra aðila er
hins vegar í óskráðum félögum. Alcan á Íslandi hf., Norðurál ehf. og
Alcoa á Íslandi ehf. eru t.d. ekki skráð í Kauphöll Íslands. Fjárfesting í
stóriðju og málmiðnaði var um 38 ma.kr. af 252 ma.kr. innlendri fjár-
munaeign erlendra aðila í árslok 2005.
15. Handbók Alþjóðagjaldeyrissjóðsins um greiðslujöfnuð og erlenda stöðu er nú til endur-
skoðunar. Skilgreiningar og aðferðir við mat á beinni fjárfestingu og verðbréfafjárfestingu
eru meðal þess sem gæti breyst (Sjá m.a. IMF (2004)). Engin niðurstaða er hins vegar
komin í þessa vinnu ennþá.
Heimildir: Útreikningar höfunda, Seðlabanki Íslands.
Mynd 14
Viðskiptajöfnuður með og án
verðbreytinga á hlutabréfum
% af VLF
Viðskiptajöfnuður
Endurmetinn viðskiptajöfnuður
-30
-25
-20
-15
-10
-5
0
5
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
•
•
•
• • •
• •
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
1. Rekstrarframlög talin með þáttatekjum.
Heimildir: Útreikningar höfunda, Seðlabanki Íslands.
Mynd 13
Jöfnuður þáttatekna með og án
verðbreytinga á hlutabréfum1
Ma.kr.
Þáttatekjujöfnuður
Endurmetinn þáttatekjujöfnuður
-120
-100
-80
-60
-40
-20
0
20
40
60
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
• • • • • • • •
•
•
•
• •
•
•
• •
•