Peningamál - 01.07.2007, Blaðsíða 65

ERLEND STAÐA ÞJÓÐARBÚSINS OG ÞÁTTATEKJUR
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
7
•
2
65
Endurfjárfestur hagnaður í beinni fjárfestingu
Lágar arðgreiðslur í verðbréfafjárfestingu og meiri hagnaður erlendra
aðila af rekstri innlendra félaga en hagnaður af rekstri erlendra félaga í
eigu innlendra aðila undanfarin ár hefur orðið til þess að liðurinn endur -
fjárfestur hagnaður í beinni fjárfestingu fær sífellt meiri athygli. Með
framangreint í huga er ekki úr vegi að skoða tilurð þessa hugtaks og
hagrænt gildi endurfjárfests hagnaðar.
Það var ekki fyrr en árið 1997 að liðurinn endurfjárfestur hagn-
aður var tekinn inn sem einn af undirliðum talna um beina fjárfestingu
í tölum Seðlabanka Íslands.7 Í desemberhefti Hagtalna mánaðarins árið
1997 segir nánar um þetta:
,,Athygli er vakin á að viðskiptajöfnuður fyrri ára hefur verið end-
urskoðaður, þar sem endurfjárfesting hagnaðar af beinni fjárfestingu
í atvinnurekstri hefur verið bætt við þáttatekjur. Fram til þessa hafa
einungis arðgreiðslur verið taldar til þáttatekna, en nú er hagnaðurinn
allur talinn sem arður af beinni fjárfestingu. Arður af beinni fjárfestingu
er því færður í uppgjör greiðslujafnaðar þegar hann fellur til en ekki
einungis þegar hann kemur til útborgunar. Hlutdeild innlendra fjár-
festa í hagnaði erlendra fyrirtækja eru þáttatekjur en til gjalda færist
hagnaðarhlutur erlendra aðila í innlendum fyrirtækjum. Endurfjárfest-
ur hagnaður að frádregnum arðgreiðslum er mótbókaður í fjármagns-
jöfnuði og talinn með beinni fjárfestingu. Mikið tap fyrirtækja með
erlendri eignaraðild á Íslandi á árunum 1990-1993 minnkar viðskipta-
halla þjóðarinnar um 1-2 ma.kr. á ári. Á síðustu árum hefur hagnaður
þeirra verið meiri en tekjur af fjárfestingum Íslendinga í útlöndum, sem
rýrir viðskiptajöfnuðinn.”
Á allra síðustu árum hefur hlutfall endurfjárfests hagnaðar hækk-
að gríðarlega í tölum um beina fjárfestingu erlendra aðila á Íslandi. Á
sama tíma hefur hlutfall endurfjárfests hagnaðar í beinni fjárfestingu
innlendra aðila erlendis hækkað minna. Þessa þróun má sjá í töfl u 6.
Skýringin á þessu er sú að samanlagður hagnaður innlendra fyrirtækja,
sem eru í eigu erlendra aðila að hluta til eða öllu leyti, hefur verið mun
meiri en samanlagður hagnaður af rekstri erlendra fyrirtækja í eigu inn-
lendra aðila að hluta til eða öllu leyti.
Tap fyrirtækja með erlendri eignaraðild á Íslandi á árunum 1999-
2002 minnkaði viðskiptahalla þjóðarinnar á þessum árum. Árin 2004-
2006 var samanlagður hagnaður innlendra félaga í eigu erlendra aðila
mun meiri en samanlagður hagnaður erlendra félaga í eigu innlendra
7. Margar þjóðir áttu í erfiðleikum með þetta hugtak og gátu lengi vel ekki mælt endurfjár-
festan hagnað því að upplýsingar um hann koma ekki fram í greiðslukerfum (ITRS).
Tafl a 5 Álitaefni um mat á jöfnuði þáttatekna
• Lágar arðgreiðslur í verðbréfafjárfestingu
og ekki tekið tillit til hækkunar markaðs-
verðs.
• Bókfærð eign í erlendum hlutdeildar- og
dótturfélögum.
• Bókun viðskiptavildar við kaup á erlend-
um félögum.
• Endurfjárfestur hagnaður í beinni
fjárfestingu.
• Erlend eignarhaldsfélög í eigu innlendra
aðila.
• Kaup innlendra aðila (einstaklinga) á
fasteignum á erlendri grund.