Peningamál - 01.07.2007, Síða 54

ERLEND STAÐA ÞJÓÐARBÚSINS OG ÞÁTTATEKJUR
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
7
•
2
54
við árlegt fl æði vegna fjárfestingar og lánastarfsemi eru einkum tveir
mikilvægir liðir. Í fyrsta lagi endurmat erlendra eigna og skulda þjóðar-
búsins með tilliti til gengisbreytinga og breytinga á markaðsvirði eigna.
Miklar erlendar skuldir gera þjóðarbúskapinn mun viðkvæmari en ella
fyrir breytingum á gengi krónunnar, sem í vaxandi mæli er háð viðhorfi
erlendra fjárfesta til íslensks efnahagslífs. Í öðru lagi er arðsemi mis-
munandi eigna- og skuldafl okka breytileg, áhætta ólíkra eignafl okka
mismunandi, en einnig skiptir máli að aðferðir við að meta ávöxtun
eru breytilegar eftir eignafl okkum. Ef samsetning erlends eignasafns
innlendra aðila er ólík samsetningu eignasafns erlendra aðila á Ís-
landi getur það leitt til þess að arðsemi eigna og skulda fylgist ekki að.
Hreinar vaxta- og arðgreiðslur geta því verið í miklu ójafnvægi þótt
hrein erlend staða sé í jafnvægi. Aðferðir við endurmat fjárfestingarliða
eru einnig mismunandi eftir eignafl okkum og það sama á við um mat
á arði. Því getur samsetning eigna og skulda haft talsverð áhrif á það
að hve miklu leyti skráningin endurspeglar heildarmarkaðsverðmæti
eigna og skulda. Í þessari grein er þróun og samsetningu erlendrar
eigna- og skuldastöðu þjóðarbúsins lýst og skýrt hvernig hún tengist
breytingum á viðskiptajöfnuðinum.
Erlendar eignir og skuldir þjóðarbúsins eru fl okkaðar eftir eðli og um-
fangi fjárfestingarinnar í samræmi við staðla Alþjóðagjaldeyrissjóðsins
(IMF 1993). Í þessari rammagrein er gerð grein fyrir meginhugtök-
unum og samhengi þeirra í útreikningum á ytri jöfnuði þjóðarbús-
ins.

Markaðsverðbréf. Fjárfesting Íslendinga1 í erlendum hlutabréfum
og erlendra aðila í innlendum hlutabréfum er fl okkuð sem verð-
bréfafjárfesting að því gefnu að eignarhlutur fjárfestis í viðkomandi
eign fari ekki yfi r 10%. Hlutdeildarskírteini í verðbréfasjóðum og
skuldaskjöl (skuldabréf og peningabréf) teljast einnig til verðbréfa-
fjárfestingar.
Bein fjárfesting. Fari umfang fjárfestingar í hlutabréfum yfi r 10%
er litið svo á að fjárfestirinn hafi náð því sem kallast stjórnunarleg
áhrif og fl okkast fjárfestingin þá sem bein fjárfesting. Eftir að beint
fjárfestingarsamband er komið á milli innlends og erlends fyrirtækis
fl okkast allar frekari fjármagnsfærslur milli þessara fyrirtækja undir
beina fjárfestingu. Þetta á meðal annars við um lántökur og lánveit-
ingar milli móður- og dótturfyrirtækja.
Afl eiðuviðskipti eru skiptasamningar, framvirkir samningar og val-
réttir. Afl eiðusamningar eru í eðli sínu jafnir á eigna- og skuldahlið
í upphafi en verðmunur gæti myndast vegna verð- og gengisbreyt-
inga við uppgjör þeirra.
Aðrar eignir eru meðal annars viðskiptakröfur og lán, ásamt seðlum
og innstæðum á bankareikningum.
Gjaldeyrisforði er skilgreindur sem erlendar eignir Seðlabanka Ís-
lands sem eru aðgengilegar til inngripa á gjaldeyrismarkaði.
Rammagrein 1
Lykilhugtök skilgreind
1. Miðað er við lögheimili fjárfesta.