Peningamál - 01.07.2007, Síða 55

ERLEND STAÐA ÞJÓÐARBÚSINS OG ÞÁTTATEKJUR
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
7
•
2
55
Bein fjármunaeign (stöðustærð) er gerð upp á bókfærðu virði en
bein fjárfesting (fl æðistærð) er skráð á kaupverði.2 Á framangreindu
getur verið talsverður munur þegar stórir eignarhlutir í fyrirtækjum
eru keyptir á ,,yfi rverði” og fyrirtæki ákveða að afskrifa hluta kaup-
verðsins þegar kaupin eiga sér stað. Fjárfestingin er því færð til eign-
ar/skuldar á því verði sem kaupandinn bókfærir en ekki á umsömdu
kaupverði. Verðbréfafjárfesting er skráð á markaðsvirði þegar við-
skiptin eiga sér stað og staða hennar færð á markaðsvirði á hverjum
tíma.
Greiðslujöfnuður
Greiðslujöfnuður skiptist í fjármagnsjöfnuð og viðskiptajöfnuð.
Fjármagnsjöfnuður = bein fjárfesting + verðbréfaviðskipti + annað
fjármagn + gjaldeyrisforði
Fjármagnsjöfnuður sýnir fjárfl æði erlendra eigna og skulda fl okkað
eftir eðli fjárfestingarinnar, þ.e. bein fjárfesting, verðbréfaviðskipti,
annað fjármagn og gjaldeyrisforði Seðlabanka Íslands.
Viðskiptajöfnuður = vöruskiptajöfnuður + þjónustujöfnuður +
þáttatekjujöfnuður + rekstrarframlög
Viðskiptajöfnuður sýnir út- og innfl utning vöru og þjónustu ásamt
þáttatekjum og rekstrarframlögum.
Þáttatekjujöfnuður = arður af hlutabréfum + endurfjárfestur hagn-
aður + áfallnir vextir + launagreiðslur
Þáttatekjur og gjöld samanstanda af arði og endurfjárfestum hagn-
aði sem má rekja til beinnar fjárfestingar og verðbréfafjárfestingar
auk áfallinna vaxta af annarri fjárfestingu, ásamt launum verka-
manna sem greidd eru af atvinnurekanda í öðru landi. Endurfjár-
festur hagnaður er sá hluti hagnaðar sem verður eftir hjá fyrirtækjum
þegar arður hefur verið greiddur út til hluthafa og er skilgreindur
sem viðbótarfjárfesting í fyrirtækjum sem falla undir beina fjárfest-
ingu (eignarhlutur > 10%). Þessi hagnaður eykur eigið fé fyrirtækis.
Með sama hætti leiðir taprekstur til neikvæðrar ávöxtunar og lækk-
unar á eigin fé fyrirtækis. Arðgreiðslur geta einnig orðið svo háar
að endurfjárfestur hagnaður verði neikvæður. Hagnaður af starfsemi
innlendra félaga í eigu erlendra aðila er færður til gjalda í þátta-
tekjujöfnuði. Sundurliðunin milli arðs og endurfjárfests hagnaðar er
eingöngu til nánari útlistunar á þessum gjöldum. Samtímatekjur eru
því tekju- eða gjaldfærðar óháð því hvort þær hafi verið greiddar út í
formi arðs eða hagnaðurinn endurfjárfestur í fyrirtækinu.
Í fjármagnsjöfnuði greiðslujafnaðar er verðbréfaviðskiptum skipt nið-
ur í hlutafé annars vegar og hins vegar skuldaskjöl. Undir verðbréfa-
fjárfestingu fl okkast m.a. kaup á hlutabréfum í erlendum fyrirtækjum
sem ná ekki 10% eignarhlut. Afrakstur slíkrar fjárfestingar skilar sér
inn í greiðslujöfnuðinn sem arðgreiðslur. Í samræmi við aðferðafræði
Alþjóðagjaldeyrissjóðsins er hækkun á markaðsvirði slíkrar fjárfest-
ingar ekki tekin með enda þótt fjárfestar telji slíka hækkun á mark-
aðsvirði til tekna hjá sér.
Þáttatekjur af skuldaskjölum eru áfallnir vextir. Af annarri fjárfest-
ingu teljast einnig vextir af lánum til erlendra aðila til þáttatekna.
Eina fjárfestingin sem er ekki vaxtareiknuð eru viðskiptakröfur.
2. Í aðferðafræði Efnahags- og framfarastofnunarinnar (OECD) og Alþjóðagjaldeyris-
sjóðsins er mælt með því að bein fjárfesting sé bókfærð á markaðsvirði en jafnframt
viðurkennt að erfi tt geti verið að mæla markaðsvirði óskráðra fyrirtækja. Skortur á
áreiðanlegum gögnum gerir það að verkum að fl est lönd, þar með talið Ísland, skrá
beina fjármunaeign á bókfærðu verði. Æskilegt er að fl est lönd í heiminum notist annað
hvort við markaðsverð eða þá bókfært verð svo hægt sé að bera saman einstök lönd.