Peningamál - 01.07.2007, Blaðsíða 51

F JÁRMÁLAMARKAÐIR
OG AÐGERÐIR SEÐLABANKANS
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
7
•
2
51
Betri skuldastaða ríkissjóða skapar vandamál
Smæð útistandandi fl okka ríkisbréfa veldur því að seljanleiki (e. liqui-
dity) er lítill á innlendum skuldabréfamarkaði. Góð afkoma ríkissjóðs
undanfarin ár hefur dregið úr þörf innlendrar skuldabréfaútgáfu og lág
skuldastaða hans er skýrt styrkleikamerki. Ríkissjóður hefur því verið
tregur til útgáfu ríkisbréfa þótt hún megi teljast æskileg frá sjónarhóli
markaðarins.
Fróðlegt er að skoða hvernig brugðist hefur verið við á öðrum
Norðurlöndum þar sem svipuð þróun á sér stað. Tekjur Norðmanna
af olíuvinnslu gera það að verkum að norska ríkið hefur ekki þörf fyrir
lánsfjármögnun. Það hefur eigi að síður tekið þá stefnu að halda úti
ríkisbréfum í norskum krónum fyrir fjárhæð sem nemur um 10% af
landsframleiðslu. Litið er á það sem almannagæði (e. public good) að
sjá fjármálamarkaði fyrir „áhættulausum” vaxtaferli. Ríkissjóðir Sví-
þjóðar og Danmerkur eru í svipaðri stöðu. Skuldir sænska ríkisins hafa
lækkað ört. Þær nema u.þ.b. 40% af landsframleiðslu og útlit er fyrir
að þær nemi aðeins 30% af landsframleiðslu árið 2009. Hlutfall skulda
gæti lækkað enn meira komi stefna ríkisstjórnarinnar um einkavæð-
ingu ríkisfyrirtækja og minnkun á eignarhluta ríkisins í ýmsum fyr-
irtækjum til framkvæmda. Í Danmörku nema skuldir ríkissjóðs 16% af
landsframleiðslu og er áætlað að þær muni lækka í sem nemur 12% af
landsframleiðslu í lok árs 2008.
Danir og Norðmenn hafa þegar hætt allri útgáfu skuldabréfa í
erlendum gjaldmiðlum og líklegt er að Svíar muni gera slíkt hið sama.
Smæð markaðarins er þegar farin að valda áhyggjum í Danmörku og
Noregi. Svíar sjá fram á svipaða þróun á sínum markaði þótt enn sé
borð fyrir báru. U.þ.b. fi mmtungur skulda sænska ríkisins eru í erlend-
um myntum og 25% í verðtryggðum skuldabréfaútgáfum. Því er hægt
að greiða niður umtalsverðar skuldir áður en dregið er úr útgáfu þeirra
fl okka sem mynda áhættulausan nafnvaxtaferil í sænskum krónum. Í
Danmörku hefur útgefnum fl okkum skuldabréfa verið fækkað til að
tryggja næga dýpt þeirra. Útgáfu víxla og skuldabréfa til allt að 5 ára
hefur verið hætt.
Ljóst er að vegna smæðar íslenska hagkerfi sins verður seljanleiki
alltaf lítill á íslenskum markaði samanborið við önnur lönd. Á Íslandi
nema heildarskuldir ríkissjóðs um 25% af landsframleiðslu og innlend-
ar skuldir nema aðeins um 12% af landsframleiðslu. Heildarfjárhæð
ríkisbréfa, ríkisvíxla og spariskírteina er nú 133 ma.kr. að markaðsvirði
en samsvarandi fjárhæð ríkisbréfa í Danmörku er um 2.350 ma.kr. (210
ma.dkr.) og í Noregi 2.270 ma.kr. (210 ma.nkr.).
Erfi tt er að meta hve stórir fl okkar skuldabréfa þurfa að vera til
að seljanleiki náist. Á evrusvæðinu er gjarnan talið að stærð hverrar
útgáfu ríkisskuldabréfa þurfi að vera 5 ma. evra til þess að viðunandi
seljanleiki náist. Sú fjárhæð samsvarar fjórföldum krónuskuldum og
tvöföldum heildarskuldum íslenska ríkisins. Ísland mun seint gefa út
skuldabréf af þeirri stærð. Stækkun og fækkun skuldabréfafl okka frá
því sem nú er myndi þó örugglega bæta dýpt og verðmyndun á inn-
lenda markaðnum. Lánasýsla ríkisins hefur hætt útgáfu verðtryggðra
bréfa og hefur frá því á árinu 2006 keypt upp verðtryggð spariskírteini.
Undanfarin ár hefur áhersla einnig verið lögð á endurgreiðslu erlendra
skulda. Ekki liggur annað fyrir en að sú þróun haldi áfram.
Erlendar skuldir
Gjaldeyrisforði
Mynd 6
Gjaldeyrisforði og vergar erlendar skuldir
ríkissjóðs
1. ársfj. 2001 - 1. ársfj. 2007
Ma.kr.
Heimild: Seðlabanki Íslands.
0
22
44
66
88
110
132
154
176
198
220
2007200620052004200320022001
Mynd 7
Raunávöxtun íbúðabréfa
Daglegar tölur 22. maí 2006 - 28. júní 2007
%
Heimild: Seðlabanki Íslands.

3,5
4,0
4,5
5,0
5,5
6,0
6,5
7,0
fj
2006 2007
a mm jj j á s o n d
HFF150914
HFF150224
HFF150434
HFF150644