Peningamál - 01.07.2007, Blaðsíða 72

ERLEND STAÐA ÞJÓÐARBÚSINS OG ÞÁTTATEKJUR
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
7
•
2
72
greiðslum að þær séu ekki algengar á alþjóðlegum fjármálamörkuðum.
Breytingar á markaðsvirði koma hins vegar fram í stöðutölum, þ.e.a.s.
í yfi rlitinu um erlenda stöðu þjóðarbúsins. Ýmsir hafa sett fram þá
skoðun að heppilegt væri að markaðshækkun/lækkun verðbréfa kæmi
fram í ársfjórðungslegu uppgjöri greiðslujafnaðar þannig að breytingar
á markaðsvirði verðbréfa endurspegluðust einnig í því uppgjöri í stað
þess að koma eingöngu fram í stöðutölunum milli ára.
Samantekt
Mikill halli hefur verið á viðskiptum Íslands við útlönd síðustu árin og
jókst hlutdeild þáttatekjuhallans verulega árið 2006. Ýmis álitamál
vakna við söfnun upplýsinga um þáttatekjur og -gjöld og tengsl þeirra
við undirliggjandi stærðir eigna og skulda. Ýmsir telja þáttatekjuhallann
hér á landi stórlega ofmetinn. Þótt þáttatekjur yrðu mældar öðruvísi er
ekki víst að það hefði eins mikil áhrif á viðskiptahallann og sumir gera
sér í hugarlund. Ástæðan er sú að áhrifi n koma fram bæði á eigna- og
skuldahlið. Hins vegar má telja líklegt að eignir innlendra aðila erlendis
séu nokkuð vanmetnar með þeim aðferðum sem nú tíðkast. Bein fjár-
festing innlendra aðila erlendis hefur verið mjög mikil á undanförnum
árum og sumir þeirra fjármagnað þá fjárfestingu að miklu leyti með
lánsfé. Vegna þess að skuldirnar eru nokkuð vel þekktar en verðmæti
eignanna meiri vafa undirorpið og fylgt nokkuð íhaldssömum aðferð-
um við mat á verðmæti þeirra þá gæti nokkurt misræmi verið til staðar.
Hið sama á við um mat á beinni fjármunaeign erlendra aðila á Íslandi.
Það er þó lægri fjárhæð og því gætu hrein áhrif verið nokkur.
Seðlabanki Íslands fylgir alþjóðlegum stöðlum við uppgjör
greiðslujafnaðar. Eins og rakið hefur verið er töluverður munur á að-
ferðum sem notaðar eru við mat á ávöxtun beinnar fjárfestingar annars
vegar og verðbréfafjárfestingar hins vegar. Álitamál er hvort heppilegt
væri að breyta alþjóðlegum stöðlum t.d. þannig að tekið væri tillit til
hækkunar markaðsverðs hlutabréfa. Því má halda fram að það skjóti
skökku við hve litlar tekjur hafa verið mældar af verðbréfafjárfestingu
í ljósi þess hve eftirspurn eftir erlendum verðbréfum hefur verið mikil á
síðustu árum. Ef tekið yrði fullt tillit til breytinga á markaðsvirði þá gæti
það hins vegar kallað fram miklar sveifl ur í greiðslujöfnuði sem ekkert
hafa með greiðslufl æði til og frá landinu að gera. Því er engin augljós
lausn í sjónmáli sem tryggt gæti fullt samræmi milli þróunar þáttatekna
og –gjalda og undirliggjandi stærða eigna- og skulda.
Hlutfall beinnar fjármunaeignar Íslendinga sem fært er á bók-
færðu virði er rífl ega tvöfalt hærra en hlutfall beinnar fjármunaeignar
erlendra aðila í heildar skuldum þjóðarbúsins (sjá töfl u 1 og 2). Að því
gefnu að bókfært verð sé lægra en raunverulegt markaðsvirði (eins og
margt bendir til) er halli á hreinni erlendri stöðu þjóðarbúsins ofmet-
inn. Hinsvegar er erfi tt að meta nákvæmlega umfang hins hugsanlega
ofmats þar sem meginpartur beinnar fjármunaeignar er í fyrirtækjum
sem ekki eru skráð á hlutabréfamarkaði. Þrátt fyrir að ekki sé til aðferð
til að reikna „markaðsverðmæti” óskráðra fyrirtækja er þó hægt að
beita ýmsum aðferðum til að fá fram niðurstöður sem líta má á sem
nálganir á markaðvirði. Til viðbótar við þær hagtölur sem nú eru birtar
yfi r erlenda stöðu þjóðarbúsins væri til dæmis hægt að birta einnig
stöðutölur um beina fjármunaeign íslendinga erlendis og erlendra aðila