Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.1991, Síða 104

Jóhann Hannesson
frjáls” sagði Kung-fú-tze, hinn mikli kennari og æskulýðsleiðtogi
Kínverja á 5. öld fyrir Krists burð. Og einmitt þama var fólkið mjög
frjálst og bjó við allt önnur kjör en mitt unga fólk í Asíu. Þó verður að
hlaupa yfir þann þátt hér, aðeins eitt atriði skal tekið til umræðu:
Velmegunin setti sinn svip á þetta unga fólk ekki síður greinilega en
fátæktin og neyðin á fólkið í þriðja heiminum. Kínverjar hirtu og nýttu
hverja blikkdós, hvem tappa og spotta og gjömýttu, og hvem matarbita,
sem til féll í neyðinni. En í þjóðgarði vorum dreifði fólkið um sig dýmm
matvælum og skildi þau viljandi eftir í skóginum: Hangikjöt, harðfisk,
smjör, brauð, kæfu, egg, ost, nýtt dilkakjöt og margt annað góðgæti, olíu,
salt, fatnað o.fl. létu menn þar eftir liggja, oft í ósnertum pökkum.
Samanburðurinn sýndi mikinn mun á mönnum og heimum, þeim fyrsta,
eða gamla, sem vér byggjum, og hinum fjórða, þar sem fátækir lýðir
dragast inn í neyð og niðurlægingu styrjalda. Verðgildamatið er álíka
ólíkt og ef fólkið ætti heima á tveim ólíkum hnöttum. í Asíu virða menn
þá, sem matinn framleiða, en hér meta menn þá minna og minna eftir því
sem árin líða. — Hins vegar hrósa menn gjaldeyrisframleiðendum og
meta þá meir en aðra. Og það er altalað með ungu fólki hér — og var
reyndar fyrir áratug, að íslenzkir peningar séu lítils virði. Ekkert gefur
tilefni til að líta svo á að von sé á neinni breytingu til batnaðar. Og hér
verður ekki nema litlu af skuldinni skellt á unga fólkið, því að
gengisfellingar eru fyrst og fremst uppeldisaðgerðir eldri manna, sem
telja fólki trú um að þetta sé gróðavegur og lausn á þjóðarvanda. Hvers
vegna grípa þá ekki eldri og þroskaðri þjóðfélög til sams konar ráða? Að
mínum dómi er hér ekki farið inn á leið, sem liggur til sjálfstæðis, heldur
þveröfuga leið, sem gerir land og þjóð öðrum háða.
IV
Flest af mínu unga fólki hefir verið skólafólk, og sumt hefir orðið að
leggja hart að sér til að stunda sitt nám. Auk þess hefir margt af því verið
hugsjónafólk, sem veit og hefir alllengi vitað hvað það vill. Það hefir
viljað læra og lært það sem kunna þarf til að kenna, hjúkra og veita
kirkjulega þjónustu. Til þess konar hlutverka velst ekki harðsnúið fólk,
sem vill verða auðugt á skömmum tíma, líkt og margir ungir
Evrópumenn, sem fara út í þriðja heiminn í þeim tilgangi. Þvert á móti
vill mitt unga fólk láta gott af sér leiða. Og margt er fagurt og gleðilegt í
fari þess.
Það hefir vakið undrun mína hve margt af þessu unga fólki er vel
menntað í tónlist og söng. Gætir hér áhrifa góðra manna, sem ekki vinnst
tími til að geta sem skylt og vert væri, en þá ber að telja til
velgjörðamanna þjóðfélagsins. Holl áhrif góðrar tónlistar sýna sig einatt í
opnum huga og góðvild, sem nær langt út fyrir listina sjálfa. Þetta skildu
þeir líka, Platón, Kong-fús-tze og Lúther, svo sem sjá má af verkum
þeirra.
102