Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.1991, Síða 105

Mitt unga fólk
Þá er það almennt sagt í voru landi að unga fólkið verði fyrr fullorðið
nú en áður, stofni fyrr heimili og taki ábyrgð bæði í þessu og öðrum
greinum yngra en áður tíðkaðist. Þetta hefir einnig sannast tölfræðilega
hjá oss og næstu nágrannaþjóðum. I þriðja heiminum, t.d. í Indlandi og
Kína, brytist þetta í öfuga átt, því að bama- og unglingahjónabönd voru
þar landlæg að fomum siðum og átrúnaði. Þessar þjóðir drógu þá ályktun
að mikið þyrfti að fæðast af bömum til þess að eitthvað lifði þó af þegar
hungursneyð dundi yfir.
Lækkun hjónabandsaldurs hefir þann mikla kost að ungt fólk eignast
snemma ítök í þjóðfélaginu og lætur sér ekki á sama standa um það,
heldur gerir ýmsar skynsamlegar áætlanir. Enginn skyldi þó ætla að það
sé minna hugsjónafólk, sem giftist seint eða ekki. Sumt bezta fólk sögu og
samtíðar hefir þannig lifað. Sé hins vegar litið á þjóðfélög í heild, ekki
sízt í samtíð vorri, ber að fagna öllum góðum hjónaböndum sem unga
fólkið stofnar til, og vinna að heill þeirra.
Ungt fólk í nútímanum tekur við miklum arfi frá fyrri kynslóðum, þar
á meðal stómm og flóknum mannfélagsstofnunum, skólum, sjúkrahúsum,
kirkjum, söfnuðum — að ógleymdum fjölmörgum verzlunum, verk-
smiðjum, skipum og fyrirtækjum. Unga fólkið hjá oss og í nálægum
löndum er í allmörg ár að búa sig undir að ganga inn í störf, sem þegar
bíða tilbúin, og þetta veldur því að afstaða þess verður tiltölulega
konservatív í vorum heimshluta. I þriðja heiminum vantar þessar
stofnanir víðast með öllu eða þá að þær eru skammt á veg komnar og
verkefnin blasa hvarvetna við. Segja má að þess konar ástand bjóði upp á
róttæka og byltingakennda hugsun, ekki sízt þar sem fomir siðir og
mannfélagsgerð hafa haldið lýðnum niðri frá upphafi vega. Að gera
bömin læs og skrifandi hér hjá oss þykir sjálfsagt, það viðheldur
núverandi ástandi í þjóðfélaginu. En að gera ólæsa þjóð lesandi og
skrifandi eða jafnvel skapa henni ritmál, umbreytir öllu í hennar landi.
Skólabræður mínir, sem sumir hafa unnið að þessu í Afríku, em því illa
þokkaðir af mannfræðingum, sem vilja viðhalda þjóðflokkunum
óbreyttum, líkt og sjaldgæfum dýmm. Þeir vilja gjaman sjá mannblót að
fomum sið framkvæmt af fmmstæðum mönnum undir stómm steini —
og bölva ef kirkja eða skóli rís við þann sama stein og fólkið fer að nota
sápu og greiðu. —Þannig getur hinn kristni kennari orðið rótttækur með
því að leggja rækt við manngildi fólksins, en mannfræðingurinn
„konservatívur” telur þetta til eyðileggingar.
Eitt vil ég nefna enn, sem telja verður mínu unga fólki til gildis, það er
hve gott viðskiptis það er. Frá þessu em mjög fáar undantekningar. Mér
finnst yfirleitt auðvelt að komast í samband við það og fá það til að opna
munninn og segja hug sinn. Reyndar segja ýmsir starfsbræður mínir að
nýstúdentum í Háskólanum sé tregt tungu að hræra fyrsta árið eftir að
þeir koma úr menntaskólum. Vera má að of litlum tíma sé varið til
samræðulistar í menntskólunum, og áreiðanlega litlum eða alls engum til
almennra trúarbragðafræða, kristinna fræða, heimspeki og hugsjónasögu
103