Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.1991, Blaðsíða 123

Saga kristinnar boðunar í frumdráttum
þetta hæglátan, þróttmikinn og háfleygan stfl í flutningi. Sjálfur notar
hann einatt samlíkingar, hliðstæður og oddhvassar þverstæður í ræðum
sínum. Sem dæmi ná nefna: Tatitum te pressit humana superbia, ut te non
posset nisi humilitas sublevere divina.
Ræður Ágústínusar sameina vel framangreinda þrjá þætti, að vera hluti
af guðsþjónustu, textaskýring og spámannalegur boðskapur. Ágústínus á
mikinn þátt í mótun kirkjuársins, en það var ekki orðin samfelld heild á
hans tíma. Traditio symboli er prédikunarefni hans á pálmasunnudag,
redditio symboli í kyrru vikunni. Competentes nefndust þeir trúnemar,
sem um þetta leyti árs voru fullbúnir til skírnar og skírðir voru á
páskunum. Prédikað var daglega á föstunni, í dymbilviku og í páskaviku.
Jólin eru á hans dögum ung hátíð og engan veginn fullmótuð, en
incamatio verbi, holdtekja orðsins, er aðalefni Ágústínusar á þeirri hátið,
og þannig er það enn í kirkjunni.
Biblíuna notar Ágústínus mjög mikið og snilldarvel. Skýringarreglur
hans (exegese og hermenevtik) er að finna í bókinni um hina kristnu
kenningu (De doctrina christiana). Hin sögulega og bókstaflega skýringar-
aðferð er ríkjandi, en á þeim mörgu ritningartextum, sem fást við
sögulegt efni, án þess að vera uppbyggilegir út af fyrir sig, notar hann
allegóriska skýringaraðferð. Um hana ræðir í öðru sambandi.
Typologisk túlkun hans á Gamla testamentinu er fræg og flestum kunn:
Novum (testamentum) in vetere latet, vetus in novo patet. —
Hið nýja (testamenti) er falið í hinu gamla, en hið gamla er opið í
hinu nýja.
Þá em almennt kunnar hugmyndir hans um sambandið milli res (hluta,
málefna) og signa (tákna). Guð lætur ákveðin tákn fylgja viðburðum
hjálpræðissögunnar, en táknin eru þó ekki hlutimir eða viðburðimir
sjálfir, og samt era þau þýðingarmikil. Andi hans er mjög mótaður af
Biblíunni, og þetta samræmi milli anda Biblíunnar og prédikarans eða
ritskýrandans nefnist congenialitet. Sérstaklega kemur þetta fram hjá
Ágústínusi jíegar hann túlkar texta úr Jóhannesar guðspjalli.
Barátta Ágústínusar við manikea, donatista og pelagiana, sem kunn er
úr kirkjusögunni, segir einnig til sín í ræðum hans. Sígildar setningar
hefir hann sagt um synd og náð, um þrælbindingu mannlegs vilja og mátt
Guðs til að frelsa frá synd. Þessar setningar era orðnar að almennum
kirkjulegum arfi.
Ymsir aðrir hafa lastað lestina og lofað dyggðimar meir en Ágústínus,
og er þó mikil etisk alvara í ræðum hans. Hann lítur á sig sem ráðsmann
leyndardóma Guðs. Yfirleitt era ræður hans mettaðar guðfræði, en þó
vantar einatt í þær innri einingu og samhengi, sem æskilegt er að
prédikanir hafi.
121