Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.1991, Blaðsíða 158

Jóhann Hannesson
Það var jafnvægi kínverskrar byggðar sem olli því að Kínverjar gátu
þolað miklu meiri raunir í síðari heimsstyrjöld en sérfræðingar töldu
mögulegt. Arum saman gat þjóðin þolað að óvinir héldu flestum stærstu
borgum og beztu samgönguæðum landsins. Sumar bújarðir í sveitum
voru þeim kostum búnar að heimilismenn þurftu ekkert að kaupa nema
salt. Kol vom í jörðu og málmar, en allt til fæðis og klæðis mátti rækta.
Auðvitað var það ekki „arðbært” að gjömýta einstakar jarðir sér á parti,
en með því að nýta svæðin mátti bjarga lífinu. — En það sem óvinimir
gátu ekki, það gat verðbólgan. Hún raskaði fyrst jafnvæginu í sálarlífi
manna, síðan hegðun þeirra og loks hlutfallinu milli borga og sveita og
milli borgara og stjómarvalda. Sífallandi pappírspeningar röskuðu
jafnvæginu meir en sprengjur óvinanna. — I sögu Kína má finna
alvarlega jafnvægisröskun í fjármagni milli landshluta, sem var 6-7 aldir
að ágerast, unz blóðugar byltingar bmtust út, og eftir þær var landið um
öld að ná sér. Línurit af þessu gefur Lin Yu-tang í bók sinni um land sitt
og þjóð sína (My Country and My People).
Nýtt jafnvægi í strjálbýlu landi eins og vom verður að gmndvallast á
jafnvægismiðstöðvum, sem fullnægt geta sjálfum sér og aðliggjandi
svæðum að vemlegu leyti í andlegum, verklegum og fjárhagslegum
efnum. Verzlanir og smiðjur nægja ekki, heldur verða einnig að vera til
góðir skólar, sæmileg sjúkrahús og heimili fyrir aldrað fólk og lasburða.
Ef menntunarskilyrði skortir, verður ekki komizt hjá fólksflótta og
fjárflótta frá svæðum, það er frá hinum fátækari svæðum til hinna ríkari,
og þar með auðn.
Nýtt jafnvægi er æskilegt til að komast hjá þjóðfélagssjúkdómum
gallaðs þéttbýlis. Það er alkunnugt að hjá lítt þroskuðum þjóðum hafa
ýmsar stofnanir tilhneigingu til ofvaxtar og nauðungar og verða þær
smátt og smátt óforbetranlegar. — Þessi tilhneiging gerir nú einnig vart
við sig með þroskuðum þjóðum, t.d. í skólamálum á vorum tímum, þar
sem aðsókn er að verða óviðráðanlega mikil. Við slíkar stofnanir myndast
framandleiki milli manna, en um leið verður mannúð út undan og
manngildi. Pappírsgögn og númer leysa persónuleg sambönd af hólmi.
Andleg menning dregst aftur úr verklegri og árangurinn verður hið
kunna „cultural lag”, seinagangur á mörgu því, sem lýtur að andlegri
velferð og heilsu manna. Eðlilegt jafnvægi veldur því hins vegar að
margir menn geta unað glaðir við sitt, rótleysi gerir síður vart við sig og
menn verða heimamenn í tilverunni í stað þess að vera þar gestir og
framandi flakkarar. Hin eðlilegu sambönd milli Guðs og manna raskast
miklu síður þar sem jafnvægi ríkir en þar sem mikið af fólkinu er rifið
upp með rótum og sett niður á nýjum stöðum. Nýtt jafnvægi snertir því
hamingju upprennandi kynslóða í landi voru.
156