Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.1995, Síða 61

MULAÞING
59
Hjálmar Vilhjálmsson sýslumaður frá Hánefsstöðum skrifaði grein um
Arnbjörgu í Múlaþing 1981. Vil ég taka hér kafla úr þeirri grein. Hann
segir þar:
„Þau kynni, sem Arnbjörg hafði af frændþjóðum okkar í Danmörku og
Svíþjóð, höfðu sterk áhrif á hana. Vafalaust var það vegna áhrifa þess-
ara, að hún tók að fást við leikritagerð. Hún samdi tvö leikrit, sem sett
voru á svið í hreppshúsinu (Patersonshúsinu) á Hánefsstaðaeyrunum.
Annað leikritið heitir Hildibrandur og er handrit þess til hér á Lands-
bókasafninu. Það er „fantasía“ um álfa og er 33 vélritaðar blaðsíður. Hitt
leikritið var mér sagt, að héti Dvergur, en ekki veit ég hvort það hefur
varðveist. Ég minnist þess að hafa heyrt talað um, að Sigurður bróðir
hennar hafi verið með í verki við sviðsetningu leikrita þessara. I bréfi frá
Sigríði, dóttur Arnbjargar, til mín segist hún muna eftir stuttu leikriti eft-
ir móður sína um komu nýja ársins. Það var fært á svið. Arnbjörg lék
sjálf gamla árið, en Þorbjörg Björnsdóttir frænka hennar, ung og falleg
stúlka, lék nýja árið.
I hinni fámennu fæðingarsveit sinni beitti hún sér fyrir stofnun félags,
sem hafði það markmið að efla fræðslu og menningu unga fólksins þar.
Félag þetta hlaut nafnið Framfarafélag Loðmundarfjarðar. Trúverðug
frásögn Halldórs Pálssonar hreppsnefndaroddvita og bónda á Nesi í
Loðmundarfirði um hlut Arnbjargar í stofnun félags þessa er í ræðu, sem
hann flutti 1930 á fimmtugsafmæli félagsins. Sonur Arnbjargar sendi
mér staðfest eftirrit af ræðu þessari, sem raunar er ritað af Halldóri.
I upphafi ræðu sinnar gerir Halldór grein fyrir stöðu þjóðarinnar í
fræðslumálum um 1880, en segir svo: „Um þessar mundir ólst upp í
Stakkahlíð framgjörn, greind, námfús og dugleg stúlka, Arnbjörg Stef-
ánsdóttir. Fékk hún hér heima nokkra undirbúningsmenntun, hélt þá til
útlanda, Svíþjóðar og víðar, og við viðkynninguna við þá gáfuðu menn-
ingarþjóð varð hún þess brátt áskynja að landar hennar, Islendingamir,
lágu allaftarlega í fylkingu menningarþjóðanna“. Halldór segir Arn-
björgu verið hafa boðbera nútíðarmenningar og manndóms. Hann segir
frá því, að árstillög til félagsins hafi verið frjáls og að Ambjörg hafi ver-
ið mjög drjúg á metunum í því efni. Félagið var stofnað 1. janúar 1880
og var aðalmarkmið þess að styrkja æskulýð sveitarinnar til menntunar
og menningar. Á árunum 1890-1900 var mikið rætt í félaginu um
kvennaskóla Austurlands og 1896 myndaður sjóður með 40 króna fram-
lagi slíkum skóla til eflingar.
Ambjörg giftist Sigurði Einarssyni á Sævarenda í Loðmundarfirði 10.
júlí 1894. Sigríður dóttir Arnbjargar segir mér í bréfi dags. 20. október