Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.1995, Side 76

74
MULAÞING
GUÐMUNDUR HELGI ÞÓRÐARSON, texti:
ARNÞÓR ÞÓRÐARSON, uppdráttur sem Sigurjón Hauksson bjó til prentunar:
Bæjarhúsin í Hvammi Vallahreppi
Bærinn Hvammur er í skjólsælum hvammi opnum mót suðri skammt utan við
Grímsárbrú, þá sem nú er horfin. Hann blasti við á hægri hönd af Vallavegi er
komið var að utan að brúnni, en sést ekki af nýja veginum sem liggur um
Hvammsmóa norðan við hvamminn og í námunda við Iðavelli, félagsheimili
Vallamanna. - A.H.
Gömlu bæjarhúsin í Hvammi, þegar frá er talin baðstofan, sem byggð
var 1935, eru ævagömul að stofni til. Veggir hafa að vísu verið endur-
hlaðnir, en húsaskipan hefur haldist óbreytt a.m.k. á aðra öld.
Bæjarhúsin standa í þyrpingu, en ekki með röð af burstum fram á
hlaðið eins og á dæmigerðum bustarbæ.
Ef miðað er við húsaskipun eins og hún var um 1920-30 voru eftirtald-
ar byggingar í bæjarþyrpingunni og í tengslum við hana:
1. Bæjardyr með bæjardyralofti.
2. Búr (frambúr).
3. Bæjargöng.
4. Hlóðaeldhús.
5. Búr.
6. Geymsla (áður svefnherbergi).
7. Baðstofa.
8. Kúahlaða.
9. Fjós.
10. Eldra fjós.
11. Hlandfor.
12. Matjurtagarður.
13. Brunnur.
14. Öskuhaugur og rústir.
1. Bœjardyr
Bæjardyr voru vestast í húsaþyrpingunni. Það var allhá bygging,
a.m.k. 4 metrar undir mæni. Þil var á vesturgafli og bæjarburst fram á
hlaðið. Einn gluggi á þilinu gaf birtu inn á loftið. Dyr voru á þilinu norð-
an til við miðju, þar sem gengið var í bæinn. Þær voru ekki hærri en svo,
að fullorðinn maður þurfti að beygja sig lítillega, þegar hann gekk um
dyrnar. Fyrir dyrunum var hurð með járnklinku.
Framan við dyrnar var allstór dyrahella, sem var hærri en hlaðið fyrir
framan. Kom það sér vel, þegar bleytur voru og for á hlaðinu. Árið 1935
var gerð stétt fyrir framan bæjarþilið og meðfram suðurvegg bæjardyr-
anna. Enn má sjá móta fyrir stéttinni.