Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.09.2009, Qupperneq 13

Tímarit hjúkrunarfræ›inga – 4. tbl. 85. árg. 2009 9
Vísindamaðurinn Marga
Sem kennari og rannsakandi hefur Marga
sérhæft sig í hjúkrunarfræði nýbura og
sængurkvenna með áherslu á geðheilsu
þeirra. Rannsóknir hennar eru fjölþættar
og hún hefur birt niðurstöður þeirra á
ensku, íslensku og þýsku og haldið
um þær fjölda erinda. Hún hefur til
dæmis rannsakað brjóstagjöf íslenskra
kvenna, geðheilbrigði eftir fæðingu og
svefnvandamál ungra barna.
Margt hefur breyst í rannsóknarumhverfinu.
Fræðasvið hennar Mörgu, geðvernd
eftir fæðingu, var upphaflega mótað
eftir rannsóknaráætlunum einstaka
fræðimanna. Núorðið er það ekki
þannig. „Fyrst voru flestir rannsakendur
einyrkjar og frumkvöðlar,“ segir Marga.
„Nú er samstarf orðið mjög mikilvægt.
Starfsvettvangurinn er orðinn að
rannsóknarvettvangi og okkar rannsóknir
eru alltaf tengdar starfsvettvangnum.“
Samstarf við heilsugæslu og sjúkrahús,
eins og til dæmis samstarfið við Örnu
Skúladóttur á barnaspítalanum, er rauður
þráður í rannsóknum Mörgu. Hún vinnur
nú að stórri rannsókn á geðsviði ásamt
geðlæknum, sálfræðingum, ljósmæðrum,
heilsugæslulæknum og fleiri aðilum.
Markmiðið er að lýsa geðheilsu íslenskra
kvenna frá meðgöngu þangað til að
börnin eru fjögurra ára og búa til
skimunarverkfæri til þess að finna konur
sem þurfa aðstoð.
„Starfsvettvangurinn
er orðinn að
rannsóknarvettvangi
og okkar rannsóknir
eru oftast tengdar
starfsvettvangnum.“
Marga fór að sérhæfa sig í geðvernd í
doktorsnáminu. „Ég hafði auðvitað séð
þessi vandamál í praxís án þess að hafa
hugmynd um hvernig ætti að mæta
þeim,“ segir Marga. „Samkvæmt breskri
skýrslu missum við nú flestar konur á
barneignatímabilinu vegna geðrænna
vandamála. Það er jafnvel orðið mun
algengara en líkamleg vandamál eins og
háþrýstingur á meðgöngu, sýkingar eða
blæðingar sem við nú stjórnum mjög
vel. Það deyr nánast engin kona lengur
vegna líkamlegra vandamála. Hitt eigum
við eftir að ná betra tökum á.“ Marga
segir þetta vera mikið hagsmunamál
fyrir börnin því að börn kvenna, sem
eiga við geðvandamál að stríða, hafi
meiri líkur á tengslaröskun sem geta
varað allt lífið. Þetta er þess vegna
ekki bara vandamál móðurinnar. Einnig
hafi geðræn vandamál móðurinnar mikil
áhrif á sambýlismenn og geti skaðað
sambandið.
„Í doktorsnámi mínu velti ég fyrir mér
hvernig hægt væri að ná til mæðra með
sálfélagsleg vandamál. Ég komst þá í
kynni við fólk með sérþekkingu á þessu
sviði. Meðal annars er ég í Marcé félaginu
sem er alþjóðlegur bakhjarl varðandi
geðvernd við fæðingu. Það er mjög
mikill stuðningur í því og nú er verið að
stofna dótturfélög á Norðurlöndunum.“
Marcé er upphaflega breskt félag
og heitir það í höfðuðið á frönskum
geðlækni sem var fyrstur að skrifa um
geðvandamál ungbarna. „Fyrst var ég
eini hjúkrunarfræðingurinn á ráðstefnum
félagsins um geðvernd mæðra og
ungbarna en nú er helmingur þátttakenda
ljósmæður og hjúkrunarfræðingar,“ segir
Marga.
Nokkrum árum eftir að doktorsnáminu
lauk gaf Marga út bók sem nefnist
„Geðheilsuvernd mæðra eft ir
fæðingu“. Bókin er ætluð fagfólki og
fjallar annars vegar um Edinborgar-
þunglyndiskvarðann og hins vegar um
rannsókn á þunglyndiseinkennum meðal
íslenskra mæðra þar sem notast var við
kvarðann.
Marga þók þátt í að stofna og móta
Rannsóknastofnun í hjúkrunarfræði
og var fyrsti stjórnarformaður þess
1997–2000. Rannsóknastofnun er
samstarfsverkefni Háskóla Íslands og
Landspítala. Marga hefur meðal annars
lagt áherslu á meðferðarrannsóknir.
Í mars sl. opnaði Rannsóknastofnun
sérstakt rannsóknarsetur og hefur
eitt af merðferðarherbergjum þess
fengið hennar nafn. Markmiðið með
rannsóknasetrinu er að auðvelda
kennurum og samstarfsfólki þeirra að
stunda meðferðarrannsóknir.
Á síðustu árum hefur Marga í auknum
mæli tekið þátt í alþjóðasamstarfi háskóla
og rannsóknastofnana, sérstaklega í
Þýskalandi og Austurríki. Tengsl hennar
við Bretland hafa lengi verið sterk og
hefur hún meðal annars stuðlað að
upptöku breskrar aðferðar við að bera
snemma kennsl á geðvandamál barna
og foreldra. Marga hefur einnig tekið
þátt í starfi Workshop of European nurse
researchers fyrir hönd Félags íslenskra
hjúkrunarfræðinga.
Hjúkrunarfræði í framtíðinni
Meirihluti fastráðinna kennara í hjúkr-
unarfræðideild er nú með doktorsnám
og stefnan er að allir fastráðnir kennarar
hafi doktorspróf. Marga segir að
hjúkrunarfræðideild hafi nú, sérstaklega
eftir stofnun Rannsóknastofnunar í
hjúkrunar fræði, miklu betri umgjörð en
áður. Eftirspurn eftir háskólakennurum sé
orðin meiri utan skólans. „Spítalinn hefur
óendanlega þörf fyrir háskólakennara og
eigin sérfræðinga sem geta sameinað
störf í skóla og í klíník,“ segir hún.
„Samstarf við starfsvettvanginn mun
fara vaxandi. Kennarar geta ekki lengur
unnið sem einyrkjar. En ég er alveg viss
um að vísindin munu dafna. Kennarar í
deildinni eru nú komnir með mjög góðan
undirbúning fyrir vísindastörf og nýta
vaxandi virðingar. Samstarfið við aðrar
fræðigreinar er einnig vaxandi.“
Marga er bjartsýn og vongóð um
framtíðina þó að næstu árin verði ef
til vill erfið vegna efnahagsþrenginga.
„Mér finnst við búa við mikið ríkidæmi
í heilbrigðiskerfinu. Það fer ekki allt á
hausinn þótt hluti af samfélaginu fari á
hausinn. Mikið hefur áunnist og vísindin
eru að sprengja landamærin. Þetta hefur
verið sérstakt ævintýri en nóg er eftir að
gera fyrir komandi kynslóðir.“