Jón á Bægisá - 01.11.2008, Qupperneq 48

Eysteinti Þorvaldsson
Stephan G. Stephansson virðist hefja kvæðaþýðingar strax eftir að
hann kemur vestur 1873 og hann fékkst nokkuð við þær fram á síðustu
æviár, bæði úr ensku og úr Norðurlandamálunum. M.a. þýddi hann kvæð-
ið „Níels Finsen ljóslæknir,, eftir Holger Drachmann. Stefáni er ljóst að
hefðbundin íslensk þýðing getur endað býsna langt frá frumtextanum.
Hann efast meira að segja um að þessi þýðing sín á kvæði Drachmanns geti
talist þýðing „vegna þess að þó efni sé þrætt, gerir háttur og mál það nærri
að nýju kvæði“.3 Þessi ummæli eru auðvitað orð að sönnu; þau eiga við
allar þýðingar Stefáns og þau sýna að honum er ljós sú mikla breyting sem
verður á formgerð kvæða þegar þau eru þýdd með þessari aðferð. Stefán var
mjög fastbundinn íslensku ljóðformi hefðarinnar og fylgir rækilega þeirri
hefðarvenju íslenskra skálda að þýða erlend kvæði í hefðbundið íslenskt
form með ljóðstöfum, rími og erindaskiptingu — einnig þó að ekkert af
þessu samræmist frumtextanum.
I sendibréfum sínum til ýmissa manna tjáir Stefán viðhorf sín til
kvæðaþýðinga. Hann leitast við að koma hugsun og hugblæ frumtextans
til skila en hirðir minna um form og stíl. Það kann hinsvegar að reynast
erfitt að ná fram hugblæ frumtextans þegar forminu og stílnum er gjör-
breytt. En Stefán skrifar: „Eg þýði aldrei orðrétt, finnst það nóg til að
vængbrjóta hvern fugl. Tel allt í því að ná anda, efni og blæ sem best, bæta
um, ef maður kann, skipta um lýsingar og tilbendingar, sem eiginlegri eru
í á-þýdda málinu, en í sama anda.“4 Þetta viðhorf til þýðinga hlýtur að orka
tvímælis. Er réttmætt „að bæta um“ anda, efni og blæ kvæðis í þýðingu?
Stefán viðhafði fremur niðrandi ummæli um hið dáða bandaríska
skáld Walt Whitman. Eigi að síður þýddi hann eitt Ijóð eftir Whitman,
„To a Certain Civilian“ úr Leaves of Grass. Stefán færir ljóðið í þröngan
íslenskan búning og fer með það langan veg frá frumtextanum, bæði að
formi og stíl og honum tekst báglega að skila inntakinu á íslensku. Hann
bindur hina léttflæðandi tjáningu Whitmans í ljóðstafi og rím og heggur
ljóðið sundur í þrjú erindi þannig að það verður harla ólíkt sjálfu sér. Eigi
að síður er athyglisvert að Stefán skyldi freistast til að þýða ljóðið, það hlýt-
ur að hafa laðað hann að sér, og ekki er erfitt að geta sér til um hvernig á
því stendur. Ljóðið er svar til borgarans en hefst þó á spurningu: „Did you
ask dulcet rhymes from me?“ og Stefán notar þessa spurningu sem titil á
þýðingu sína. I ljóðinu er síðan áréttað að hér sé skáld sem þýðingarlaust
sé að biðja um hugljúf fegurðarljóð. — Hvers gæti maður maður eins og þú
vænst frá skáldi eins og mér? Og ljóði Whitmans lýkur svo:
3 Stephan G. Stephansson: Bréfogritgerðir I, bls. 146.
4 Bréfog ritgerðir III, bls. 85.
46
á .JSœysBá — Tímarit um þýðingar nr. 12 / 2008