Þjóðmál - 01.06.2011, Qupperneq 58

56 Þjóðmál SUmAR 2011
Refsistefnan dregur ekki
úr aðgengi að fíkniefnum
Viðbúnaður vegna fíkniefnasmygls er meiri hér á landi en gengur og gerist í
nágrannalöndum okkar, þrátt fyrir það að við
búum á eyju .9 Miklu fé er varið á hverju ári til
þessa eftirlits .10 Tollur og lögregla haldleggja
samtals á bilinu 5–15% þeirra ólöglegu
fíkniefna sem eru í umferð ár hvert .11 Það
er ráðgert miðað við þessar forsendur að
íslenski fíkniefnamarkaðurinn velti á bilinu
30–40 milljörðum . Til samanburðar má
nefna að í fjárlögum ríkisins fyrir árið 2011
er gert ráð fyrir því að Lögreglustjórinn á
höfuðborgarsvæðinu, Ríkislögreglustjórinn,
Lögreglustjórinn á Suðurnesjum og Lög­
regluskóli ríkisins fái samanlagt úthlutað
um 5,4 milljörðum króna . Það er sannarlega
dapurlegt að stór hluti þessarar fjárhæðar
er nýttur til þess að fjármagna skipulagða
glæpastarfsemi sem verður sífellt erfiðari
viðfangs þegar fram líða stundir .
Það er óheppilegur veruleiki að stórum
hluta ungmenna hafa verið boðin ólög leg
fíkniefni .12 Um er að ræða beina afleiðingu
þess að markaðsmaskínu undir heima hag­
kerfisins eru ekki sett sömu takmörk og
mark aðs setningu löglegra markaðsvara .
Staðreyndin er sú að lögleg vímuefni á borð
við áfengi sæta neyslustýringu og ákveðn­
um aðgangshindrunum hér á landi, sem
ólögleg vímuefni gera ekki . Til að mynda
fæst áfengi einungis keypt á ákveðn um
stöðum, á ákveðnum tímum sólar hrings ins,
gegn staðgreiðslu og fram vísun persónu­
skilríkja til að sannreyna aldur kaup­
9 Ríkisendurskoðun . Ráðstafanir gegn innflutningi ólöglegra
fíkniefna – Stjórnsýsluúttekt . Bls . 5 .
10 Sama heimild .
11 Sama heimild . Bls . 59 .
12 Jóhanna Rósa Arnardóttir og Elísabet Karlsdóttir: Hugmynd ­
ir ungs fólk um forvarnir og aðgengi að fíkniefnum . Hug­
heimar . 2005 .
andans . Hið sama gildir ekki um ólögleg
vímuefni . Fíkniefnasalar hafa jafnan engan
sérstakan opnunartíma, oft bjóða þeir
upp á fría heimsendingu og gjarnan upp á
lánsviðskipti . Fíkniefnasalar kanna heldur
ekki aldur eða þroska kaupandans og því
er alla jafna á færi barna að kaupa ólögleg
vímuefni . Í þessu samhengi er vert að benda
á að árið 2005 höfðu 62% allra á aldrinum
18–20 ára verið boðin ólögleg fíkniefni .13
Leiða má líkur að því að þetta hlutfall sé
hærra nú í dag, þar sem fíkniefnaneysla
ungmenna virðist meiri nú en áður .
Ólíkt því sem gerst hefur með lögleg
fíkniefni, hefur verð á ólöglegum fíkniefn­
um lækkað að teknu tilliti til almenns
verðlags og gengisþróunar og er með lægsta
móti í sögulegu samhengi .14
Það mætti því segja að aðgengi að
ólöglegum fíkniefnum gæti stundum verið
betra en að löglegum fíkniefnum, þótt
ótrúlegt megi virðast .
Refsistefnan skaðar
heilsu almennings
ÁÍslandi deyja fjölmargir árlega vegna vímuefnaneyslu .15 Leiða má líkur
að því að ólögmæti vímuefna geri það
að verkum að þeir sem neyta þeirra (og
jafnvel þeir sem selja þau) viti aldrei um
raunveruleg innihaldsefni, styrkleika eða
tegund efnanna . Er það vegna þess að
ólögmæti fíkniefna dregur verulega úr
möguleikanum á hvers konar gæðastjórnun
eða öryggiseftirliti við framleiðslu og
tilbúning þeirra .16 Fíkniefna er að auki oft
13 Sama heimild .
14 Ari Matthíasson: SÁÁ. Vímuefnamarkaðurinn. 27.8.2008.
Sótt á vefsíðu SÁÁ: http://www .saa .is/islenski­vefurinn/
felagsstarf/pistlar/nr/75954/ [sótt á vef 14 .5 .2011] .
15 Ríkisendurskoðun . Ráðstafanir gegn innflutningi ólög­
legra fíkniefna .
16 Transform Drug Policy Foundation . Drug Related
Deaths . Sótt á vef TDPF: http://www .tdpf .org .uk/
MediaNews_FactResearchGuide_DrugRelatedDeaths .htm