Þjóðmál - 01.06.2011, Blaðsíða 84

82 Þjóðmál SUmAR 2011
að sá samruni sé nú kominn á endastöð og
lengra verði ekki gengið, án stefnu mótunar
um evrópska sambandsríkið . Vart mun
það þykja fýsilegur kostur í kjölfarið á falli
fjölþjóðlegu sam bandsríkjanna Júgóslavíu
og Ráðstjórnarríkjanna, en á rústum þeirra
risu fullvalda og sjálfstæð þjóðríki, eins
og kunnugt er . Sambandsríkið Þýska land
stendur þó traustum fótum á grundvelli
þjóðar og tungu .
Nú er það kunn staðreynd að Eiríkur er
ákafur stuðn ings maður aðildar Íslands að
Evrópu sambandinu, einn af fjöl mörgum
háskólakennurum þessa lands, sem aldrei
láta úr greipum sér ganga tækifæri til þess
að halda fram ágæti þess fyrir sjálfstæði og
fullveldi Íslands að stíga skrefið til fulls og
gerast aðildarríki . Slík afstaða er auðvitað
aðeins pólitísk skoð un, sem á ekkert skylt
við fræði, en áköf ustu fræðimennirnir á
vinstrivæng stjórn málanna sjást oft ekki
fyrir og gera ekki nauðs ynlegan greinarmun
á pólitísk um skoðunum sínum og fræðum .
Slíkt dregur eðlilega úr trúverðugleika þeirra
sem fræði manna .
Í stuttum ritdómi sem þessum er ekki
svigrúm til að gera jafn efnisríku riti
og hér um ræðir þau skil sem vert væri,
enda spannar það nærri tvöhundruð ár
í sögu þjóðar . Þó er nauðsynlegt að gera
athugasemdir og ábendingar um nokk­
ur atriði, þótt af mörgu sé að taka, enda
afleitt þegar missagnir og vafasamar álykt­
arnir, fullyrðingar og niðurstöður rata inn
í bækur, sem gera má ráð fyrir að verði
notaðar við kennslu í háskólum landsins .
Þá fær vitleysan vængi og sjálfstætt „fræði­
legt“ líf .
„Hinn dýri arfur“ nefnist fyrsti hluti bókar
Eiríks . Þar finnur hann út að Jón Aðils, fyrsti
prófessor í sagnfræði við Háskóla Íslands,
hafi verið einskonar uppfinningamaður
íslenskrar þjóðernisstefnu, sem hafi verið
byggð á „sameiginlegri sögulegri goðsögn“ .
Þótt Eiríkur kjósi að kalla greiningu Jóns
Aðils „sögulega goðsögn“ hefur hann
ranglega verið talinn merkisberi sagnfræði
í anda fortíðarhyggju og þjóðernisstefnu .
Á þetta bendir Gísli Gunnarsson, prófess­
or emeritus, í grein í Sögu (2000), „Íslenskt
samfélag 1550–1830 í sagna ritun 20 . aldar“ .
Og Gísli heldur áfram: „Segja má ýkjulaust
að sá Jón Aðils sem Íslend ingar hafa eink um
kynnst hingað til, sé endur skoðuð útgáfa
stjórn mála mannsins Jónasar Jóns sonar á
fræðimanninum . Sagn fræði kenn ingin um
þjóðlega sam heldni gegn erlendum yfir­
gangi sem meginskýringu sögulegrar at­
burða r ásar á sér þannig pólitískar en ekki
fræðilegar forsendur .“
Segja má að Eiríkur taki sér stöðu með
stjórn mála mann inum Jónasi Jónssyni,
í þessu samhengi, því það hentar betur
„kenn ingunni“ . Hann hefði þó frekar, fræð­
anna vegna, mátt kynna sér grein Gísla,
en lætur það ógert . Satt best að segja er
heimildanotkunin í þessum hluta bók ar­
innar svo rýr í roðinu, að Eiríki ber fræðileg
skylda til þess að endurrita hann . Skrifin eru
stundum beinlínis á jaðri ein hverra furðu­
fræða og fullyrðinga . Tökum dæmi: „Öf ugt
við Dani höfðu Íslendingar lítinn áhuga
á einstaklingsfrelsi en þeim mun meiri
áhuga á frelsi þjóðarinnar .“ Og áfram held­
ur Eiríkur: „Þó svo að Íslendingar hafi lagt
meiri áherslu á fullveldi þjóðarinnar en frelsi
einstaklingsins, hefur íslenska lýð veldið þó
byggt á álíka reglum um skyldur og rétt indi
einstaklinga og þekkjast í öðrum vest r æn­
um lýðræðisríkjum . . .“ (bls . 50–51) .
Vera má að 19 . aldar mennirnir hafi lagt
meiri áherslu á þjóðfrelsið en ein stakl ings­
frelsið, en svo var ekki um 20 . aldar menn­
ina . Er engu líkara en að Eiríki sé ókunn ­
ugt um það að 1929 var stofnaður stjórn ­
mála flokk ur, sem allar götur síðan hefur
verið stærstur íslenskra stjórnmálaflokka og
hafði einmitt einstaklingsfrelsið sérstaklega