Þjóðmál - 01.12.2011, Síða 26

Þjóðmál VETUR 2011 25
Ríkisábyrgðir
virka ekki milli landa
Sérstök vandamál fylgja því að tryggja innstæður í erlendum útibúum .
Það er ekki séríslenskt vandamál . Nýleg
rannsókn Laeven og Valencia (2008) á
fjölda tilfella, þar sem ríkisstjórnir veittu
ríkisábyrgð á innstæðum sem neyðarúrræði
í fjármálakreppu, sýnir að ríkisábyrgðir
verka ekki sem skyldi milli landa . Inn-
stæðueigendur hafa tilhneigingu til þess að
taka peninga sína út úr bönkum sem erlend
ríki hafa veitt ríkisábyrgð . Innstæðueigendur
treysta almennt ekki ríkistryggingum
erlendra ríkja . Dæmin sýndu, að á meðan
al menn ingur í heimalandinu brást jafnan
vel við ríkisábyrgðinni, þá jókst jafnvel flótti
inn stæðueigenda í erlendu útibúunum fyrst
eftir að ríkisábyrgðin var veitt . Hún þótti
merki um ótraust ástand . Reynslan sýnir
sem sagt, að íslensk ríkistrygging á bresku
og hollensku innstæðunum hefði ekki
virkað .
Ríkisábyrgðir á innstæðum eru almennt
veittar til þess að koma í veg fyrir áhlaup
á banka, en ekki til þess að fjármagna
úttektirnar . Írland er gott dæmi um þetta .
Stórfelldar ríkistryggingar írsku stjórnar-
innar á kerfislega mikilvægum bönkum í
landinu voru veittar til þess að koma í veg
fyrir að innstæður þeirra yrðu teknar út, en
ekki til þess að greiða reikningseigendum út
innstæðurnar í reiðufé . Slík útgjöld hefðu
orðið írska ríkinu ofviða .
Innstæður ING Direct í Hollandi í erlend-
um útibúum nema samtals 60 milljörðum
evra . Samtals eru hollenskir bankar með 80
milljarða evra í erlendum útibúum (Arnold,
2011) . Í ljósi reynslunnar myndi hollensk
ríkisábyrgð á þeim innstæðum ekki duga til
þess að koma í veg fyrir áhlaup á erlendu
útibúin . Ef gert yrði áhlaup á ING Direct
þrátt fyrir ríkisábyrgð, þyrfti hollenska ríkið
að snara út sem svarar tæplega 600 .000
krónum á hvert mannsbarn í Hollandi til
þess að standa skil á greiðslunum . Þess má
geta að hollenski innstæðutryggingasjóður-
inn er því sem næst tómur . Hann er svo-
kall að ur ex­post sjóður . Þá er ekkert fé lagt
til hliðar en starfandi bankar rukkaðir eftir
á um andvirði innstæðna þess banka sem
fellur hverju sinni .
Tryggingar á innstæðum í erlendum
útibúum eru sérstakt vandamál, en ekki
séríslenskt vandamál .
Nýtt frumvarp um
innstæðutryggingasjóð
Alþingi þarf í vetur að taka afstöðu til forskriftar ESB að lögum um inn-
stæðutryggingasjóði, þar sem m .a . er gert
ráð fyrir að hækka skuli tryggðar innstæður
úr 20 .000 evrum í 100 .000 evrur, stytta
út greiðslutíma o .fl . Við fall íslensku
bank anna 2008 varð þó öllum ljóst að
innstæðutryggingasjóðurinn gat ekki staðið
undir 20 .000 evru tryggingunni . Því er
vandséð hvernig hann eigi nú að standa
skil á 100 .000 evrum . Sjóðurinn mun á
mörgum árum safna fáeinum milljörðum
og verða fullkomlega vanmáttugur þegar að
falli banka kemur .
Tekið var fram í frumvarpi um þetta efni
sem lagt var fyrir í vor að ekki væri ríkisábyrgð
á skuldbindingum innstæðutryggingasjóðs .
En í næstu setningu kom svo fram að án
ríkisábyrgðar væri sjóðurinn lítilsmegnugur .
Þar sagði: „Hins vegar má telja að þær kring-
umstæður geti skapast að lántaka sjóðsins
verði erfiðleikum bundin án bakábyrgðar
ríkissjóðs eða annarrar aðkomu hans að
lántökunni .“ Án aðkomu ríkissjóðs er með
öðrum orðum vonlítið að standa undir
skuldbindingum sjóðsins skv . þessu .
Í kjölfar Icesave hefur almenningur fengið
sig fullsaddan af „aðkomu ríkissjóðs“ að