Þjóðmál - 01.03.2013, Blaðsíða 82

Þjóðmál voR 2013 81
Lánasamningar Íbúðalánasjóðs
við fjármálafyrirtæki
Íbúðalánasjóður gerði „lánasamninga“
við banka og sparisjóði strax eftir að upp-
greiðslur hófust . Fyrstu samningarnir voru
gerðir í desember 2004 . Í nóvember 2005
var Íbúðalánasjóður búinn að gera samninga
við 22 viðsemjendur .
Í skýrslu Ríkisendurskoðunar frá nóv-
ember 2005 segir um lánasamninga Íbúða -
lánasjóðs við banka og sparisjóði:
Samkvæmt meginefni lánasamninganna lán-
aði Íbúðalánasjóður fjár mála fyrirtækjun um
pen inga gegn tryggingum í formi kaup réttar
í nánar tilgreindum fasteignatryggðum veð-
skuldabréfum, svokölluðum undirliggj andi
veð skuldabréfum . Lánin skulu endur greið ast
í sam ræmi við greiðsluskilmála hinna undir-
liggjandi veðskuldabréfa . Samkvæmt lána-
sam n ingunum ber Íbúðalánasjóður en ekki
lán tak inn áhættuna af réttum efndum hinna
und ir liggjandi veðbréfa . Skuldbinding lántaka
felst fyrst og síðast í að innheimta afborg anir
af hinum undirliggjandi veðskuldabréfum,
þ .e . íbúðalánum, sem hann hefur þegar veitt,
og afhenda þær Íbúða lánasjóði . Áhætta Íbúða-
lánasjóðs er að þessu leyti mjög sam bærileg við
þá áhættu, sem hann býr við í hefðbundinni
húsnæðis lánastarfsemi sinni, sbr . 3 . þátt
laga um húsnæðismál, þó er ekki réttar-
samband, a .m .k . ekki beint, á milli sjóðsins
og einstakra skuldara íbúðalána samkvæmt
hinum undirliggjandi veðskuldabréfum . Það,
sem Íbúðalánasjóður telur sig á hinn bóginn
hafa áunnið með þessari útfærslu, eru betri
vaxtakjör til lengri tíma en ella auk þess sem
hann telur að með þessu móti verði áhætta
hans minni .“ (Íbúðalánasjóður, 2005b, bls .
10–11 .)
Þar sem Íbúðalánasjóður bar alla útlána-
áhættu af þessum samningum þurftu bankar
og sparisjóðir ekki neina eiginfjárbindingu
vegna þessara nýju útlána . Í eðli sínu voru
útlán samkvæmt samningum Íbúðalána-
sjóðs annars vegar og banka og sparisjóða
hins vegar miklu fremur fjárvörslusamn-
ingur en lánssamningur . Í lánasamningi,
sem höfundur hefur undir höndum, er gert
ráð fyrir að endurgreiðslur samninganna
endur spegli greið sluflæði undirliggjandi
lána:
Við það er miðað að endurgreiðslur af þess-
um lánasamningi, eins og skilgreint er í gr .
2 .4 og 2 .5 gefi ársávöxtun, að viðbættum
verð bótum, 4,1%, en að frádregnum hugsan-
legum afskriftum vegna útlána tapa .“ [Lána-
samningur milli Íbúðalánasjóðs sem lán-
veitanda og xxx (strikað yfir nafnið) sem lán-
taka, dags . ógreinileg .]
Í samningnum er hvergi fjallað um form-
lega veðsetningu á tilteknum skulda bréf-
um, aðeins að greiðslur af skuldabréfunum
gangi til greiðslu á „láns samn ingnum“ .
Íbúðalánasjóður hefur þó heimild til
að kaupa undirliggjandi bréf á 5 ára
fresti út lánstímann, svo og ef eigin fjár -
hlut fall fjármálafyrirtækisins fer niður
fyrir lögbundið lágmark . Eftir fall fjár-
málastofnana í árslok 2008 „keypti“ Íbúða-
lána sjóður hin undirliggjandi skulda bréf .
Um „veðsetninguna “ er fjallað í skýrslu
Ríkisendurskoðunar:
Eðli trygginga Íbúðalánasjóðs vegna lána samn-
inga þeirra, sem gerðir hafa verið við fjármála-
stofnanir, hafa vafist nokkuð fyrir ýmsum, sem
látið hafa sig málið varða . Íbúða lánasjóður hefur
í þessu sambandi bent á að lánasamningar þessir
feli í raun í sér kaup á afleiðu, þ .e .a .s . Íbúða-
lána sjóður felur fjármálafyrirtæki tilgreinda fjár-
hæð til ávöxtunar og endurgreiðslan byggir á
greiðsluflæði tiltekinna íbúðalána, sem við kom-
andi fjármálafyrirtæki hefur veitt, sem nú virt eru
miðað við umsamda ávöxtunarkröfu . Í samn-
ing unum felst ekki ábyrgð fjármálastofnana á
endur greiðslu þar sem markmið samn inganna
er beinlínis að flytja efndaáhættuna frá fjármála-
stofn unum til Íbúða lánasjóðs . Með þessum hætti