Þjóðmál - 01.03.2013, Page 86

Þjóðmál voR 2013 85
Eftirlitstofnun EFTA (ESA) hafði í ágúst
2004 komist að þeirri niðurstöðu að
starfsemi Íbúðalánasjóðs væri í samræmi við
reglur um ríkisstyrki í EES-samningnum
(EFTA, 2004) . Reyndar hratt EFTA-
dóm stóllinn þessari niðurstöðu ESA með
úrskurði þann 7 . apríl 2006 (EFTA Court,
2006) .
Í greinargerð Ríkisendurskoðunar (Íbúða-
lánasjóður, 2005b) er álit lögmanns ins
túlkað svo:
Af þessum sökum m .a . hefur sjóðurinn
að mati Árna almennt frelsi til hegðunar á
markaði með sama hætti og önnur fyrirtæki,
svo fremi sem sjóðurinn virði þá lagalegu
umgjörð, sem um hann hefur verið mörkuð
og að fjármögnunarkerfi hans sé í samræmi
við þá um gjörð . Hann bendir jafnframt á að í
ákvörðun ESA komi skýrt fram að miklu skipti
við mat á umgjörð sjóðsins að sá ávinningur,
sem sjóðurinn hefur af ríkisábyrgð á skuld-
bind ingum sínum og skattfríðindum, skili sér
beint til lánþega hans í formi betri lánskjara .
(Bls . 18–19 .)
Síðan er vitnað í lögmanninn orðrétt:
Það er lykilatriði að ekki sé rofin sú beina
tenging sem er á milli fjáröflunar sjóðsins á
mörkuðum með ríkisábyrgð og lánveitinga
sjóðsins . Með öðrum orðum er það ljóst að
ef Íbúðalánasjóður myndi afla fjár á fjár mála-
mörkuðum með ríkisábyrgð og endurlána það
bönkum eða fyrirtækjum myndi sjóðurinn
brjóta í bága við þá umgjörð sem ESA hefur
fallist á og slíkt fela í sér ólögmætan ríkisstyrk
við viðkomandi banka og fyrirtæki . Á hinn
bóginn er það ljóst að Íbúðalánasjóður
verður að ástunda virka áhættustýringu með
sama hætti og önnur fjármálafyrirtæki gera,
til að uppfylla ákvæði 11 . gr . laganna um
húsnæðismál . Þar eiga ekki að gilda önnur
viðmið um sjóðinn en um aðrar fjármála-
stofnanir og svigrúm hans þar á að markast
af almennum sjónarmiðum um fjármála-
eftirlit og hefðbundna áhættustýringu . Það er
mikilvægt út frá ríkisstyrkjareglum að rekstri
sjóðsins sé hagað með svo ábyrgum hætti að
ekki komi til þess að reyni á bak ábyrgð ríkisins
á skuld bindingum sjóðsins . Það er því ekkert
í rík is styrkjareglum EES-samningsins sem
kemur í veg fyrir að sjóðurinn stundi virka
áhættu stýringu í samræmi við ákvæði 11 . gr .
lag anna . (Bls . 19 .)
Að því er varðar þá spurningu hvort að í
lánum Íbúðalánasjóðs til bankanna felist að
verið sé að lána bönkunum fé með ríkisábyrgð
er því til að svara að svo er skýrlega ekki . Íbúða-
lánasjóður nýtur eigandaábyrgðar ríkisins á
skuldbindingum sínum . Af því leiðir að ríkið
ábyrgist í reynd endurgreiðslu skuldabréfa
þeirra sem Íbúðalánasjóður gefur út til að
fjármagna starfsemi sína . Það fé sem fæst fyrir
þau skuldabréf er með ríkisábyrgð . Það fé fer
einungis til útlána til einstaklinga, fyrirtækja,
félagasamtaka og sveitarfélaga vegna byggingar
eða kaupa á íbúðum . Ef sjóðurinn aflaði
fjár með skuldabréfaútboði til endurlána til
bankanna, væri um lán með ríkisábyrgð að
ræða . Lánasamningar Íbúðalánasjóðs við
bank ana fela hins vegar í sér ávöxtun upp-
greiðslu fjár . Það er fráleitt með öllu að greina
ekki á millifjármögnunarbréfa sjóðsins sem
bera ríkisábyrgð og svo uppgreiðslufjár, sem
er fyrir framendurgreiðsla lántakenda á lánum
sem sjóðurinn hefur veitt . Í síðara tilvikinu
hefur lántaki, sem fékk lán sem var fjármagnað
með ríkisábyrgð, kosið að greiða lánið upp
hraðar en upphaflega var áætlað . Sjóðurinn
þarf að ávaxta það fé þar til að kemur að
gjalddaga þeirra skuldabréfa sem að baki
láninu standa . Það er því ótvírætt að ávöxtun
upp greiðslufjár í áhættustýringarskyni felur
ekki í sér lán með ríkisábyrgð til viðkomandi
banka . Af framansögðu tel ég rétt að draga þá
ályktun að 11 . gr . laga nr . 44/1998, sbr . lög nr .
57/2004, kalli á að Íbúðalánasjóður gæti þess
að ávaxta eins vel og kostur er það fé sem hann
fær vegna uppgreiðslna eldri lána og gæta í
því sambandi sérstaklega að samræmi í líftíma
eigna og skulda, svo og ásættanlegri áhættu
og vaxtamun . Svigrúm sjóðsins til að velja
um ávöxtunarkosti takmarkast að þessu leyti
einungis af ákvæðum í reglugerð og áhættu-
stýringarstefnu sjóðsins . Lög um sjóðinn og