Stjórnartíðindi fyrir Ísland: B-deild - 01.12.1880, Qupperneq 111

101
1880
pað virðist óráðlegt að láta landssjóðinn vera lífsábyrgðarstofnun með tilliti til
lífsfjár þess, er lagafrumvarpið rœðir um, því, eins og tekið er fram í brjefi framfœrslu-
stofnunarinnar, er það fyrirsjáanlegt, að landssjóði mundi með því bakaður skaði; oins
og það undir öllum kringumstœðum yrði aíleiðingin ai þessu, að eigi alllítið fje yrði
tekið úr höfuðstóli landssjóðsins til þess að stofna moð því sjerstakan sjóð til afnota
á þenna hátt. þ>ar við bœtist enn fremur, að landssjóður myndi ekki geta tokið
að sjer sýslan þessa án þess'að hafa vissu fyrir hjálp reikningsfróðra manna við frarn-
kvæmd hinnar nauðsynlegu og margháttuðu reikningsfœrslu, einkum þegar hlutaðeig-
ondur af frjálsum vilja ganga úr stofnuninni; en af þessn myndi rísa sjerstakur kostn-
aður fyrír landssjóðinn, sem alþingi ekki hefir gjört ráð fyrir.
En það, sem algjörlega mælir móti því, að fallizt verði á lagafrumvarp það, er
hjer rœðir um, er það, að ráðgjafanum yrði atveg ómögulegt aö semja reglugjörð þá, er
2. gr. nefnir um hlutfallið milli hins árlega tillags og fjárstyrksins eptir dag embættis-
mannsins, þar sem það er Ijóst af brjeli lífsábyrgðarstofnunarinnar, að tillagaskrár þær, er
hún notar, yrðu ekki notaðar, og þar som ráðgjafann hins vegar vautar bæði nauðsynleg
gögn og jafnvel rcikningslega þekking til aö semja nýjar tillagaskrár. Við þetta bœtist
enn fremur, að eigi heldur yrði mögulegt fyrir ráðgjafann að minnsta kosti ekki með
þeim skilyrðum, er þingið setur, að koma á endurábyrgð þeirri, er rœðir um í 8. grein,
einkum þar sem engin föst regla er geíin í 1. gr. fyrir, hve mikill fjárstyrkurinn skuli
vora, en hún er sett í sjálfsvald prestanna millum takmarkanna frá 100—300 kr.
þ>ótt jeg uú af ástœðum þeim, sem þegar eru teknar fram, geti eklci
fallizt á frumvarp það, er alþingi hefir samþykkt, er jeg þó að öðru leyti samdóma
yður, herra landsböfðingi, um það, sem þjer haíið tekið fram í þóknartlegu brjefi yðar
frá 2. okt. f. á., að œskilegt væri að lcysa prestaköllin undan þeirri álögu, sem með til-
liti til eptirlauna prestsekkna hvílir á þeim. Jeg vil því þjónustusamlega biöja mjer í
tje látið álit yðar og væntanlcgar uppástungur um það, mcð hverjum öðrum hætti mætti
koma framfœrslustofnun á fót handa prestaekkjum, sem komið gæti í stað eptirlauna-
reglna þeirra, er nú gilda, og skal í þessu efni einkum leitt athygli yðar að því, hvort
ekki sje tiltœkilegt að stofna sjerstakan ekkjusjóð á íslandi, í líkingu viö ekkjusjóði þá,
sem eru í hverju stipti hjer í landinu, og eru stofnunarskrár þeirra prentaðar í stjórnar-
brjefasafninu'.
1) I áliti lífsábyrgbar og framfœrslustofnunarinnar segir moðal annars svo:
SamUvaimt frumvarpinu á hinn íslenzki landssjóður að taka að sjer að greiða prestsekkjunum
íjárstyrk að minnsta kosti 100 og í mesta lagi 300 kr. á ári gegn þvf, að prestar peir, sem kvongaöir
eru, greiði árgjöld til laudssjóðsins, som nákvæmar skulu tiltekin með reglugjörð; og eptir fylgiskjölun-
um virðist vera gjört ráð fyrir, að [>essi árgjöld vcrði reiknuð eptir roglum stofnunarinnar fyrir lífoyri
lianda þeim, cr lengur lifir en annar, er greitt liefir ábyrgðargjald um alia æfi sína, og að hlutaðeigandi
prcstar og prestskonur í öllu vcrulegu njóti sömu rjettinda með tilliti til nefnds fjárstyrks, sem ombættis-
mcnn þoir hafa, er skyldir eru að sjá ekkjum sínum borgið með lífeyri samkvæmt lögum frá 5. janúar
1851. Mættinú skoða uppástungu þessa eingöngu frá sjónarmiði hlutaðeigandi presta og kvenna þcirra, og
þyrfti ckki að hafa tillit til þess, livort landssjóöurinn hefði bag eða skaða, af fyrirkomulagi því, er spurning
er um, yrði ekkert verulegt hatt á móti frumvarpinu. En nú er það ljóst ai 8. grcin frumvarpsins og
skýringum ráðgjafans, að trygging skuli útvegast fyrir því, að landssjóðurinn hati engan skaða af þessu,
og er í raun rjettri æflazt til að gerð vorði eins konar lífsábyrgðarstofnun úr landssjóði.
i þessu tilliti or þoss fyrst að geta, að lífsábyrgðarstofnun þeirri, scm þannig kæmist á fót, ef
uppástungán næði lagagildi, yrði það til hnekkis, að tala Iduttakandanna yrði æði iftil; en það er nauðsynlegt
skilyrði fyrir því.að lífsábyrgðarstofnun þróist og eflist nokkurn veginn, að hluttakendur sjeu svo margir, að
ekki l>eri mjög mikið á cinstökum mannalátum. því minni sem slík stofnun cr, þess meiri auðfrœðisleg*

78
16. apríl.