Orð og tunga - 01.06.1998, Qupperneq 17

Mörður Ámason: Endurútgáfa íslenskrar orðabókar. Stefna - staða - horfur
5
að hafa í huga að sjónarhóll orðabókarmanns kann að vera nokkuð annar í þessu efni
en almenns lesanda.
Hefð og markaður
Og þá er næst á dagskrá að vekja athygli á því að þrátt fyrir margvíslega vankanta hefur
10 notið feikilegrar lýðhylli. Upplagstölur kann ég ekki nákvæmar en ágiskun okkar
Halldórs Guðmundssonar útgáfustjóra er að heildarupplag allra prentana beggja útgáfna
gæti verið um 30 þúsund eintök. Síðan Mál og menning eignaðist bókina fyrir fimm
árum og prentaði hana upp hafa selst milli 6 og 7 þúsund eintök. Við vitum að hún þykir
góð gjafabók, einkum handa ungu fólki við fermingar og skólaútskriftir, en menn kaupa
hana ekki síður í sitt eigið bókasafn og það færist í vöxt að hún sé keypt í fyrirtæki, á
skrifstofur af öllu tagi. Það kemur ekki á óvart, því hluti af þeim samfélagsbreytingum
sem orðið hafa síðan um miðja öldina felst í því að miklu stærri hópur fólks vinnur við
rit eða ræðu, stundar atvinnu sem byggist að verulegu leyti á málakunnáttu, þar á meðal
móðurmálskunnáttu á öllum sviðum. Við þetta hefur í raun opnast nýr markaður fyrir
orðabækur, handbækur og hjálpargögn um íslensku.
Þótt við á Laugaveginum lítum stundum á okkur sem einskonar akademíu lifir
Mál og menning sínu lífi fyrst og fremst sem fyrirtæki á markaði, og lýðhylli 10 á
bókamarkaði er auðvitað helsta forsendan fyrir því að ákveðið var að kaupa hana á
sínum tíma.
Við höldum að þessar vinsældir 10 sýni að meginstefnan sem fylgt var við gerð
hennar og fyrstu útgáfu hafi verið skynsamleg. Bókin hefur að auki skapað ákveðna
hefð sem varlegt er að víkja frá í skyndingu.
Við ætlum okkurþví ekki grundvallarbreytingar á bókinni. Við trúum því að almenn
íslensk orðabók — og nú er ég enn að tala um bók með blaðsíðum og kili — eigi í
stórum dráttum að vera einsog 10. Við höfum — hvað sem vanköntunum líður —
tröllatrú á gildi þeirrar meginleiðar sem stikuð var í upphafi, trú á markaðsstöðu ÍO og
á sterkri ímynd hennar í málsamfélaginu.
Við ætlum okkur ekki að endurskoða bókina frá grunni til 3. útgáfu, sem stefnt er
að árið 2000 eða 2001, heldur að ná ákveðnum endurskoðunaráföngum við þá útgáfu
og stefna strax að henni lokinni að nýrri og endurskoðaðri 4. útgáfu nokkrum árum
síðar, og svo framvegis, þannig að orðabókin breytist og batni hægt og rólega, bæði
hvað varðar orðaforða, uppbyggingu og framsetningu.
Við gerum ráð fyrir að 3. útgáfa verði í svipuðu broti og hinar fyrri, í einu bindi og
af nokkurnveginn sömu stærð og 2. útgáfa.
Málstefna — samhengið í íslenskri tungu
Við höfum líka álitið að happadrýgst sé — að breyttu breytanda — að halda sig í
megindráttum við þær ákvarðanir sem frumherjamir tóku um málstefnu bókarinnar,